Tìm lời giải cho bài toán cơ sở hạ tầng (Bài 2)

Trong kế hoạch 5 năm 2011 - 2015, cần tập trung mọi nguồn lực để giải bằng được bài toán điện lực và giao thông. Tất nhiên, vẫn triển khai các dự án cơ sở hạ tầng kỹ thuật khác.

Bài toán điện lực

Có thể tìm được lời giải cho bài toán điện lực bắt đầu từ ưu tiên vốn đầu tư để tiết kiệm năng lượng trong sản xuất và tiêu dùng, để trong vài ba năm sắp tới, giảm tỷ lệ tiêu hao năng lượng của nước ta ngang với các nước trong khu vực, bởi hiện nay, nước ta thuộc nhóm nước có tỷ lệ tiêu hao năng lượng/tăng trưởng GDP quá cao, trong khi nhiều nước chỉ 1,2 - 1,3, thì nước ta trên 1,5 (có tài liệu cho là 2,1).

Theo ý kiến của nhiều chuyên gia, đây là con đường ngắn nhất, với vốn đầu tư ít, vừa giảm tình trạng thiếu điện, vừa không cần nhiều vốn đầu tư xây dựng các nhà máy mới như dự kiến: i) Giảm mức tiêu hao năng lượng trong tiêu dùng bằng việc thay đổi các thiết bị làm lạnh, ánh sáng và thực hành tiết kiệm năng lượng ở các công sở (Philippines đổi bóng đèn ít tiêu hao năng lượng miễn phí cho dân cư; nhiều nước đổi giờ mùa hè sớm hơn và quy định chỉ được sử dụng máy lạnh ở công sở trong mùa hè); ii) Định ra một thời hạn để các nhà máy đang sử dụng công nghệ tiêu hao nhiều năng lượng chuyển sang sử dụng công nghệ mới tiết kiệm năng lượng; các nhà máy, tòa nhà mới xây phải sử dụng công nghệ, thiết bị ít tốn năng lượng; iii) Điều chỉnh cơ cấu kinh tế theo hướng hiệu quả hơn, trong đó có yếu tố giảm tiêu hao năng lượng; iv) Khuyến khích mạnh việc sử dụng năng lượng tái sinh, gió, mặt trời bằng các chính sách mới đã được khuyến cáo trong nhiều hội thảo về năng lượng (ở Australia, trong hóa đơn thu tiền điện, có thêm một cột đóng góp tự nguyện của người dân để có vốn xây dựng các nguồn năng lượng mới thân thiện với môi trường. Ở Anh, thông qua đấu thầu theo nguyên tắc cạnh tranh, đã giảm được 20-30% chi phí đầu tư xây dựng nhà máy điện chạy bằng sức gió. Có nước bắt buộc các doanh nghiệp năng lượng đang sử dụng than, khí ga, nước là tài sản quốc gia phải dành 5% vốn đầu tư xây dựng các nhà máy năng lượng thân thiện với môi trường. Làm như vậy, cũng giải được bài toán giá năng lượng mới khá cao, được hòa đồng vào tổng sản lượng của từng doanh nghiệp); iiv) Nhà nước hỗ trợ vốn đầu tư, tín dụng ưu đãi và trợ giá trong một thời gian đối với các nhà máy điện sử dụng nguồn năng lượng mới.

Việc xây dựng và sở hữu nguồn năng lượng và mạng lưới cung ứng năng lượng cần tuân thủ nguyên tắc thị trường, cạnh tranh, chống độc quyền. Theo đó, phải sớm có quyết định của Chính phủ về thời điểm Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) chỉ là một doanh nghiệp, tham gia thị trường năng lượng bình đẳng với các doanh nghiệp khác. Là tập đoàn kinh tế, chiếm thị phần lớn nhất, nên EVN còn được Chính phủ sử dụng để thực hiện chức năng điều tiết thị trường.

Điểm nhấn giao thông

Cần chọn một công trình tầm cỡ quốc tế, do người Việt Nam đảm nhiệm từ thiết kế, thi công để thực hiện trọn vẹn trong giai đoạn 2011 - 2015, được hoàn thành đồng bộ khi kết thúc kế hoạch 5 năm, tiêu biểu cho ý chí, trí tuệ, lao động sáng tạo của dân tộc ta, đồng thời nâng cao hơn nữa vị thế nước ta trong khu vực. Đó là đường bộ cao tốc Bắc - Nam, một công trình đưa lại nhiều lợi ích, ta đã có đủ năng lực và điều kiện để thực hiện; đang được xây dựng từng đoạn ngắn, không liên tục.

Hai yếu tố quyết định thành công của công trình tiêu biểu này. Một là, chọn được một người làm Tổng công trình sư, có lòng tự hào dân tộc với hoài bão xây dựng đất nước sánh vai với các nước phát triển trong khu vực, có năng lực chuyên môn cao, tổ chức và quản lý giỏi; được lựa chọn đội ngũ cán bộ quản lý và điều hành có đủ thẩm quyền để thực hiện chức trách của mình. Việc lựa chọn Tổng công trình sư do một hội đồng gồm các nhà quản lý, chuyên gia do Thủ tướng bổ nhiệm, theo nguyên tắc cạnh tranh bằng các phương án. Bất kỳ người Việt Nam ở trong nước và ngoài nước đều có thể tham gia tuyển chọn. Hai là, chọn lựa các nhà thầu đủ năng lực thông qua đấu thầu từng dự án nhỏ công khai, minh bạch; đồng thời có hệ thống tổ chức tư vấn, giám sát độc lập để bảo đảm tiến độ, chất lượng, chi phí hợp lý.

Bài toán phát triển cơ sở hạ tầng kỹ thuật của nước ta sẽ tìm được lời giải, khi chúng ta có được tư duy mới, bởi vì “trong khi chúng ta chuẩn bị để rời khỏi con đường và tiến vào vùng đất lạ lẫm nằm ở phía trước, thì hiển nhiên, chúng ta cần có một loại phương tiện vận chuyển mới, một số kỹ năng điều khiển rất khác so với trước và một nhận thức mới về phương hướng. Nhưng điều quan trọng hơn, chúng ta cần phải thách thức lại mọi giả định của cá nhân và tập thể về cái thế giới mà chúng ta đang đi tới - tức là thế giới của thế kỷ XXI”.(*)ª

(*): Nhiều tác giả: Tư duy lại tương lai, NXB Trẻ, 2002, tr 5-6