“Thuốc” đặc trị nhập siêu

E-mail | Bản in | Lưu xem sau

Nhập siêu vài năm trở lại đây đang là bài toán đau đầu cho các nhà hoạch định chính sách. Bộ Công Thương cũng đang có nhiều nỗ lực tìm "thuốc đặc trị" cho nhập siêu. Điều đáng nói là mặc dù có nhiều giải pháp được đưa ra nhưng tình hình nhập siêu vẫn đang ở mức đáng "báo động".

Khi XK phụ thuộc NK

Theo số liệu từ Bộ Công Thương, 3 tháng đầu năm NK phân bón tăng 24%, cao su 77%, giấy 2,8%, bông 147%, sợi các loại 127%, thép thành phẩm 12%, phôi thép 106 %, kim loại khác cũng hơn 100%. Cơ cấu NK trên cho thấy một bất cập, đó là sản xuất của các ngành hàng hiện nay quá phụ thuộc vào NK. Nhận định về các con số trên, một chuyên gia nhận định: Cùng với sự phục hồi và tăng trưởng của sản xuất, thì việc NK nhiều mặt hàng cũng là chuyện đương nhiên. Tuy nhiên, điều đáng nói ở đây là quá nhiều ngành hàng XK chủ lực hiện nay đều phụ thuộc vào NK nguyên liệu dẫn đến tình trạng nhập siêu ngày một gia tăng .

Câu chuyện của một trong những ngành được coi là đứng đầu trong XK nhiều năm qua là dệt may cho thấy một nghịch lý, tuy XK tăng mạnh nhưng lại đang phụ thuộc vào NK nguyên liệu và dường như các DN đang "khoái" NK nguyên liệu hơn là thu gom nguyên liệu trong nước.

Phó TGĐ Tập đoàn Dệt may VN Nguyễn Tiến Trường trăn trở: Hai tháng đầu năm, để XK được 1,46 tỷ USD (tăng 13% so với cùng kỳ) thì đồng thời ngành cũng phải chi tới 991 triệu USD để nhập bông, vải, sợi, nguyên phụ liệu (riêng bông NK tăng 156,3%, sợi tăng 66,1% so với cùng kỳ). Kim ngạch NK của ngành dệt may càng tăng mạnh khi mà giá các mặt hàng NK tăng chóng mặt: giá bông tăng 40% từ 1,4 USD/kg hiện nay 1,9 USD/kg, giá vải tăng 20%, chỉ tăng 24%.

Không chỉ dệt may, ngay cả ngành giấy, một trong những ngành được coi là có nguồn nguyên liệu trong nước khá dồi dào nhưng sự phụ thuộc này cũng đang được coi là một nghịch lý. Hiện nay, có tới 60% nguyên liệu sản xuất của ngành này phụ thuộc NK, trong đó, mỗi năm, bột giấy nhập 100 triệu USD, giấy loại 200 triệu USD. Tại sao lại có nghịch lý như vậy? Theo giải thích của một chuyên gia trong ngành giấy thì: Lý do là các dự án sản xuất bột giấy gặp khó khăn là vốn nên vẫn chưa thể đi vào sản xuất. Giấy loại chiếm 70% nguyên liệu sản xuất giấy, trong khi thu gom trong nước chỉ được 40%. Chính vì vậy, DN vẫn "khoái" NK giấy loại hơn là mua trong nước vì giá thấp hơn, chất lượng phân loại cao hơn và thủ tục NK cũng đơn giản hơn.

Ông Vũ Ngọc Bảo - Tổng Thư ký Hiệp hội giấy cho rằng, để ngành giấy ở tình trạng trên có nhiều nguyên nhân, trong đó lỗi cũng không hẳn hoàn toàn từ phía DN. Ông đề nghị: Để khuyến khích DN thu mua giấy loại trong nước thì nên xóa bỏ các loại thuế với các loại hình thu gom, mua bán giấy loại, đẩy nhanh các dự án sản xuất giấy bột đi vào sản xuất, tuyên truyền để người dân dùng giấy ngoại. "Nếu các dự án sản xuất bột giấy sớm đi vào hoạt động, năm 2012, ngành giấy sẽ không còn phải NK bột giấy như hiện nay" - ông Bảo khẳng định.

Thích "xài" hàng NK

Đây cũng là một trong những lý do khiến cho tình trạng nhập siêu ngày một gia tăng. Nhiều Hiệp hội ngành hàng bức xúc vì có rất nhiều mặt hàng trong nước sản xuất được nhưng DN vẫn "lách" được luật, quy định để NK. Theo phản ánh từ Hiệp hội thép, các mặt hàng thép cán nóng và cán nguội, trong nước đã sản xuất được và còn thừa công suất nhưng vẫn được NK ồ ạt và giá vẫn tăng.

Ông Nguyễn Gia Tường - Phó TGĐ Tập đoàn hóa chất VN, cũng nêu thực tế sính ngoại khiến nhập siêu tăng. Ông cho biết công suất sản xuất mặt hàng phân bón NPK trong nước đã thừa nhưng mặt hàng này vẫn được DN NK, khiến tồn kho phân bón NPK của DN trong nước tăng.

Thậm chí, để giảm thiểu nhập siêu, Chính phủ đã yêu cầu kiểm soát NK vật tư máy móc thiết bị toàn bộ, lên danh mục các mặt hàng máy móc trong nước đã sản xuất được. Thế nhưng, ông Ngô Văn Trụ - Phó Vụ trưởng Vụ Công nghiệp nặng, tình hình này vẫn chưa được kiểm soát. Những bộ phận điều khiển của nhà máy nhiều điện, máy biến áp dùng trong các nhà máy điện... trong nước đã sản xuất được nhưng vẫn phải NK. Cụ thể như máy biến thế 500 kV cách đây 5 năm do trong nước không sản xuất được nên cho NK với mức thuế ưu đãi. Hiện nay, sản xuất trong nước đã đáp ứng được yêu cầu nhưng vẫn được ưu đãi thuế nên sản phẩm trong nước không tiêu thụ được. Hệ thống thiết bị của các nhà máy nhiệt điện cũng phần lớn là hàng Trung Quốc do họ thắng thầu thi công và cung ứng luôn thiết bị, thậm chí nhân công...

Bên cạnh đó, các chuyên gia cũng cho rằng sở dĩ NK các nhóm hàng gia dụng, điện - điện tử, nông sản, phụ tùng và ôtô nguyên chiếc... tăng cao trong thời gian qua cũng một phận là vì tâm lý sính ngoại của người dân.

Chặn... từ xa

Trước tình hình nhập siêu ngày một gia tăng, Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Thành Biên cho biết, bộ đã ban hành nhiều biện pháp kiềm chế nhập siêu như: Đẩy mạnh XK, và tăng cường hạn chế NK. Rất nhiều biện pháp hạn chế NK đã được ban hành đối với các mặt hàng tiêu dùng xa xỉ, không khuyến khích sử dụng như ôtô nguyên chiếc dưới 9 chỗ, xe máy, nước hoa, mỹ phẩm, rượu ngoại... Đối với nhóm hàng có nguy cơ ảnh hưởng đến môi trường, sức khỏe của người dân và trong nước đã sản xuất được... Bộ Công Thương tăng cường kiểm soát NK bằng nhiều biện pháp: áp dụng hạn ngạch thuế quan, giấy phép NK, thắt chặt quy trình thông quan, kiểm tra chất lượng, xuất xứ đối với nhóm hàng nông lâm sản, thuốc, thuốc bảo vệ thực vật...

Nhằm giúp DN tăng cường sản xuất những mặt hàng phục vụ XK, bộ đã kiến nghị một số chính sách phát triển XK : Điều chỉnh tỷ giá USD, thậm chí can thiệp không để giá một số mặt hàng nông sản xuống đến mức gây thiệt hại cho người nông dân và DN. Để kiểm soát nhập siêu, bên cạnh việc tăng cường XK, Bộ Công Thương sẽ đề xuất danh mục các mặt hàng cần áp dụng hạn ngạch NK, hạn ngạch thuế quan hoặc giấy phép NK, áp dụng các biện pháp kiểm soát NK và quy trình thông quan đối với các nhóm hàng cần kiểm soát.

Ông Biên nhận định: Những biện pháp trên chưa mang lại kết quả mong muốn do các biện pháp hạn chế nhập siêu hiện nay chủ yếu tập trung vào nhóm các mặt hàng tiêu dùng nhưng tỷ trọng của nhóm này rất thấp, chỉ chiếm 8,8% trong tổng kim ngạch NK. Trong khi, nhóm hàng cần NK là nguyên liệu, máy móc thiết bị chiếm tới 82,6% lại khó áp dụng các biện pháp hạn chế.

Ông Huỳnh Đức Thắng - Phó Vụ trưởng Vụ Kế hoạch (Bộ Công Thương) cho rằng để kiểm soát nhập siêu ngoài biện pháp thương mại, điểm mấu chốt để giải quyết vấn đề vẫn là Chính phủ cần ban hành nghị định về quy hoạch, phát triển công nghiệp phụ trợ để chủ động về nguyên phụ liệu. Như thế, đến năm 2015, mới có hi vọng đạt được sự cân bằng giữa NK và XK.

(Theo Quốc Anh // Diễn đàn doanh nghiệp)