Xuất khẩu gạo: mừng mà lo

E-mail | Bản in | Lưu xem sau

Nếu chỉ nhìn vào những diễn biến giá gạo xuất khẩu quí 1 vừa qua, hoàn toàn có thể khẳng định rằng, tình hình xuất khẩu của nước ta đã tốt lên trông thấy. Tuy nhiên, ẩn sau bức tranh này lại là những khó khăn không chỉ hiện tại, mà còn có thể kéo dài trong nhiều tháng tới.

"Ngày vui ngắn chẳng tày gang”?

Trước hết, xét trên tổng thể, trái ngược với không ít những dự báo đại thể cho rằng năm nay sẽ là “năm vàng” cho xuất khẩu, giá gạo thế giới đã tụt dốc mạnh. Các số liệu thống kê của Tổ chức Lương nông Liên hiệp quốc (FAO) cho thấy, chỉ số chung của giá gạo thế giới nếu như tháng 1 chỉ giảm nhẹ 0,79% so với năm 2009, thì hai tháng gần đây đã tụt dốc rất mạnh 3,59%, rồi 8,68%.

Thế nhưng, điều đáng mừng là giá của nhóm gạo Indica chất lượng thấp lại tăng mạnh 20,30% trong tháng 1, sau đó tuy liên tục giảm, nhưng mức giảm cũng chỉ là 8,02% và 5,96%, tức là bình quân quí 1 vừa qua vẫn còn cao hơn 11,68% trong năm 2009. 

Trong bối cảnh chung ảm đạm như vậy, kết quả về giá gạo xuất khẩu của chúng ta là đáng mừng. Theo các số liệu thống kê của nước ta và Thái Lan, trong khi bình quân giá gạo trắng xuất khẩu của Thái Lan tháng 3 vừa qua đã giảm tới hơn 50 đô la Mỹ/tấn, tương đương trên 9%, thì giá gạo Việt Nam trong tháng 1 đã tăng gần 58 đô la/tấn (14,2%) so với năm 2009, còn hai tháng sau đó vẫn tiếp tục nhích lên.

Không những vậy, cho dù thị trường thế giới trong quí 2 này vẫn tiếp tục khó khăn, thì khả năng các doanh nghiệp xuất khẩu gạo của nước ta thu về kết quả khả quan là rất lớn. Bởi lẽ, như các thông tin báo chí Philippines cho thấy, trong bốn cuộc đấu thầu xuất khẩu gạo cho nước này, các doanh nghiệp nước ta đã thắng thầu trên 1,4 triệu tấn với giá khá cao. Ngoài ra, các doanh nghiệp nước này cũng đã ký hợp đồng mua của nước ta trên 100.000 tấn thông qua con đường thương mại thông thường trong khoảng thời gian trên, cho nên chắc chắn giá cũng không thể thấp như hiện nay.

Kiểu gì cũng khó

Tuy vậy, cũng có nhiều căn cứ để cho rằng các doanh nghiệp của nước ta sẽ phải đối mặt với áp lực tụt dốc của giá gạo thế giới.

Ba tháng qua, khối lượng gạo xuất khẩu của nước ta mới chỉ đạt 1,292 triệu tấn, giảm tới 18,52% so với cùng kỳ. Trong khi đó, Bộ Nông nghiệp Mỹ dẫn báo cáo của Bộ Thương mại Thái Lan cho biết xuất khẩu gạo của nước này tính đến ngày 19-3 đạt 1,768 triệu tấn, tăng 5,4% so với cùng kỳ, tuy nhiên báo cáo này còn dẫn nguồn thông tin không chính thức nói rằng riêng xuất khẩu gạo trắng của Thái Lan đến hết tháng 3 đã đạt 1,606 triệu tấn, tăng vọt 18,3%.

Chắc chắn, nguyên nhân của việc chấp nhận giảm mạnh giá để tăng vọt lượng xuất khẩu như vậy trong ba tháng đầu năm nay không ngoài việc kho dự trữ gạo của nước này đang ở mức có lẽ không thể đầy hơn, trong khi Chính phủ Thái Lan đã bắt đầu chương trình mua lúa của nông dân nhằm tránh cho giá lúa trong nước bớt “rơi tự do” thêm nữa.

Những điều nói trên có nghĩa là, chính kho dự trữ khổng lồ được đánh giá vào khoảng 6 triệu tấn gạo của Thái Lan trong thời gian qua mới là nguyên nhân chủ yếu tạo sức ép kéo giá gạo thế giới tụt dốc mạnh như hiện nay và có thể sẽ còn tiếp diễn trong ngắn hạn.

Dự báo mới nhất của Bộ Nông nghiệp Mỹ cho thấy cung - cầu gạo thế giới trong năm nay sẽ càng dịch chuyển theo hướng có lợi cho các nước nhập khẩu. Nguyên nhân là vì sản lượng gạo thế giới năm nay sẽ đạt 440,815 triệu tấn, thay vì chỉ đạt 434,725 triệu tấn như dự báo hồi đầu năm, và gần đủ đáp ứng nhu cầu (441,508 triệu tấn). Bên cạnh đó, tồn kho gạo thế giới cuối năm vẫn đạt 90,202 triệu tấn, chỉ thấp hơn không đáng kể so với năm được mùa kỷ lục 2009.

Trong đó, hai điểm nổi bật nhất theo hai hướng ngược nhau chính là Pakistan sẽ tăng khối lượng xuất khẩu thêm 300.000 tấn để đồng hạng ba thế giới (với Mỹ) trong xuất khẩu mặt hàng này. Còn Philippines, nước nhập khẩu gạo nhiều nhất thế giới từ ba năm trở lại đây, sẽ giảm nhập khẩu từ 3 triệu tấn như dự báo tháng trước xuống chỉ còn 2,6 triệu tấn. Các thông tin từ Philippines vài ngày qua cũng xác nhận dự báo này. Theo đó, Cơ quan Thực phẩm Quốc gia (NFA) nước này sẽ hoàn tất các hợp đồng nhập khẩu 2,25 triệu tấn gạo trước tháng 6 tới và 200.000 tấn còn lại sẽ được các doanh nghiệp tư nhân hoàn tất trước ngày 15-9.

Ngoài ra, tình hình lương thực của Ấn Độ cho thấy việc nước này trở lại vai trò quốc gia xuất khẩu gạo quan trọng của thế giới có lẽ chỉ còn là vấn đề thời gian. Gần đây câu chuyện được bàn nhiều là nước này dự tính xuất khẩu 2 triệu tấn gạo, buộc phải “kèm” lúa mì với tỷ lệ 1/1,5. Những điều nói trên có nghĩa là, khả năng Ấn Độ không nhập khẩu gạo như một vài dự báo trước đây đã trở thành hiện thực.

Tất cả những điều nói trên có nghĩa là, ở thời điểm hiện tại, cung - cầu tương đối cân bằng, cho nên tồn kho lớn của các nước xuất khẩu, trước hết và chủ yếu là Thái Lan và việc nước này tăng tốc xuất khẩu là nguyên nhân đẩy giá gạo thế giới giảm mạnh, cho nên khả năng xu thế này vẫn còn tiếp tục gần như là chắc chắn.

Trong điều kiện như vậy, việc Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) thực hiện chủ trương của Chính phủ mua hết lúa hàng hóa cho nông dân và tiếp tục mua thêm nửa triệu tấn gạo tạm trữ chờ xuất khẩu là giải pháp duy nhất đúng. Đây cũng là điều Thái Lan đang ráo riết triển khai.

Vấn đề đặt ra là có nhiều khả năng giá gạo thế giới chưa thể hồi phục trong quí 2 này như đã nói ở trên và thậm chí quí 3 vẫn còn để ngỏ, nhưng với việc El Nino đang hoành hành dữ dội như hiện nay, kịch bản giá gạo tăng mạnh vào cuối năm nay giống như năm 2009 cũng là điều hoàn toàn có thể xảy ra.

Nếu vậy, với hệ thống kho tàng xập xệ, cũng như với tiềm lực tài chính có hạn, liệu các doanh nghiệp xuất khẩu gạo của nước ta có đủ sức để chờ giá tốt? Câu chuyện “ém hàng chờ mãi giá vẫn chưa tốt” khiến kho dự trữ gạo của Chính phủ hiện quá đầy, đồng nghĩa với chi phí không nhỏ và chất lượng không thể không đi xuống của Thái Lan là một bài học rất đáng để chúng ta tham khảo.

(Theo Nguyễn Đình Bích // Thời báo kinh tế Sài Gòn)