Rươi

E-mail | Bản in | Lưu xem sau

Đắt hàng rươi

“Tháng chín đôi mươi, tháng mười mồng năm”. Câu ca này dành để cho con vật người Việt ta hay làm những món ăn lạ miệng, ngon, không phải lúc nào cũng có. Đó là con Rươi. Mà theo Từ điển tiếng Việt, nó là con “giun đất, thân có nhiều tơ nhỏ, sinh theo mùa, ở vùng nước lợ, ăn được”. 20 tháng chín và mồng 5 tháng mười âm là mùa Rươi xuất hiện nhiều.

Lại nói, tôi là người vùng núi, nghe câu ca này, xem sự giải thích về con Rươi, song tuyệt không thấy nó, biết nó. Ngay cả thế nào là nước lợ, nước mặn cũng chưa biết thì sao biết được giống vật sống ở vùng nước ấy. Từ khi biết, khi nhớ câu ca ấy, dễ có đến ngót 30 năm sau, khi về công tác ở báo Quảng Ninh, có một anh đồng nghiệp, người thị trấn Đông Triều nghe thấy tôi đọc câu ca ấy và rất muốn biết Rươi và ăn thử, thì anh ấy cười và bảo “quê tớ có nhiều. Thích thì lúc nào đến mùa về nhà tớ”. Tôi thích lắm. Vậy mà hẹn hò chín dòng sông, phải tới lần thứ ba, tức là hẹn mất 3 năm, tôi với anh mới thực hiện được lời hứa.

Hôm ấy buổi chiều, trời mưa lâm thâm song cảm giác không khí vẫn oi nồng, ngột ngạt, bất chợt anh bảo: “Tháng mười, đang mùa rộ Rươi, Nam có về ăn Rươi không?”. Lúc ấy tôi mới à lên một tiếng. Đến cầu Cầm, anh chỉ mấy cái phao trắng nổi lên trên dòng nước đục giữa sông gần cây cầu ấy, bảo dưới có cái săm, người ta săm Rươi ở đó. Lại chỉ tay bảo những ruộng rạ ven hai bờ sông kia mùa này khi nước ngập, trời lại có mưa như hôm nay, người ta cũng vớt được Rươi. “Thế đây là nước lợ?”. “Phải. Rươi Đông Triều vớt được ở đây nhiều lắm. Hàng tạ”.

Vậy mà khi đến cái chợ nhỏ ở gần nhà anh, tìm đến hàng Rươi, chỉ còn một hàng, toen hoẻn trong cái thúng để nghiêng, tôi trông thấy có một đống rất khiếp, nát vấy, lầy nhầy, sền sệt, thâm sì. Người bán hàng bảo: “Hôm nay nước kém, Rươi ít, bán chỉ còn chỗ này. Các bác mua nốt”. Tôi hỏi: “Rươi đây á? Trông khiếp quá nhỉ”. Bà hàng: “Cuối thúng, nó hơi nát. Nhưng không sao đâu. Bán rẻ cho các bác”. Anh mua 2 cân. Qua hàng bán lá lốt, mua một bó (lá lốt người ta chặt cả cành, bó thành bó), mua thêm 2 quả trứng vịt rồi qua hàng thịt anh mua một khúc mỡ phần, bảo “về rán lấy mỡ, nhà không có sẵn mỡ”.

Thấy anh mua những thứ đó, tôi đã thấy lạ. Vì đọc cuốn sách hướng dẫn nấu ăn của Văn Châu biên soạn mà nhà tôi có thì gia vị cho Rươi không phải vậy.
Về nhà, anh cho Rươi vào cái xoong nhỏ, nó đã gần đầy. Đập 2 quả trứng vào đó. Nhặt lá lốt, rửa sạch, thái nhỏ, bỏ tiếp vào. Anh lấy đũa đánh, nhưng mới được tí thì xoong Rươi đã bồng lên, đầy phè, chực tràn ra. Thế là không đánh được nữa. Mỡ rán xong chắt vào cái bát con để cạnh bếp. Chuẩn bị đặt chảo lên rán thì vợ anh đi làm về. Thấy hai anh em đang lúi húi dưới bếp, chị xuống, biết đang làm Rươi, chị bảo cứ để đấy chị làm cho, mời hai anh em lên nhà.
Lúc gọi hai anh em xuống ăn cơm, quanh mâm đã đầy đủ cả: chị và 3 đứa con chật 12-13 tuổi. Giữa mâm là một cái đĩa to, trên đó là một cái bánh rán lớn màu thâm đen chờm rộng không thấy viền đĩa đâu. Cạnh đó là một bát nước mắm, chắc là đã ăn dở, trong có một quả ớt cà đã cắn nham nhở để lỏng chỏng, còn cả cuống. “Rươi rán đây ư?”. “Vâng! Cái bát mỡ bị mèo nó đạp đổ. Phải lấy lá chuối lót để rán”. “Thế là thành Rươi nướng rồi còn gì!”. “... !”. 

Miếng Rươi cắt ra, ở chỗ dày nhất giữa chảo dễ phải đến 4cm. Và hỡi ôi! Lúc ở thúng thì thấy Rươi nát vấy, vậy mà giờ nướng xong thì hình thù con Rươi dài như con rết thấy nó loằng ngoằng trong đó.

Lần đầu tiên biết Rươi, ăn Rươi thì như thế. Tôi sợ, đành phải khẽ ăn, vừa ăn vừa nghe xem bụng mình có làm sao không. Mãi sáng ra ngủ dậy, không thấy bị sao mới hết lo.

Sáng, tôi bảo anh phải về. Rất muốn mua ít Rươi mang về nhà để tự làm theo sách xem sao, vì ăn ở đây vừa ăn vừa lo nên không thấy nó ngon gì cả như người ta đã hết lời ca ngợi.

Anh đưa tôi ra chợ Cột, chợ to và là chợ trung tâm của thị trấn. Đến hàng Rươi, mới thấy nó nhiều. Hàng dãy thúng, mà thúng nào cũng dễ đến 30-40 cân. Rươi tươi, chúng quấn quện lấy nhau, bò lúc nhúc, màu phớt hồng và ánh xanh. Chúng tôi mua 5 lạng. Tôi ra xe và trở về Hòn Gai ngay.

Về đến nhà lúc 9 rưỡi. Đổ Rươi ra chậu nước. Bây giờ tôi mới thấy rõ con Rươi. Chúng bơi loạn xạ. Trông giống con rết hơn con giun, có con dài, có con ngắn, rất dày chân, khi bơi tưởng như có hai lớp sóng uyển chuyển nối tiếp nhau hai bên mình nó. Có con phớt hồng, có con phớt xanh, tất cả đều ánh xanh. Mẹ tôi lấy tay khẽ vớt chúng lên rá “làm thế để loại bỏ sạn, rác rưởi” - mẹ bảo. Tôi lấy sách của Văn Châu ra, bảo vợ ghi những thứ cần, chạy nhanh ra chợ mua: trứng vịt, thịt nạc và vỏ quýt khô.

Rươi đã để thật ráo nước, mẹ tôi cho vào cái xoong to, dùng nắm đũa 4-5 cái và bắt đầu đánh. Một thứ nước trắng như sữa trong mình con Rươi ứa ra. Đánh mãi thì nó nát vấy, chuyển qua màu phớt hồng. Mẹ cho nửa quả trứng, một ít thịt băm nhỏ và vỏ quýt khô băm nhỏ vào rồi tiếp tục đánh. “Trứng, thịt, vỏ quýt chỉ nên coi là gia vị. Vì nếu cho nhiều thì không còn là chả Rươi nữa, mà là chả trứng thịt” - mẹ dạy tôi. Cuối cùng thì mẹ cho thêm vào xoong Rươi chút nước mắm, mì chính, chút hạt tiêu, chút hành khô thái mỏng, đánh kỹ lại một lượt.

Bếp đun than tổ o­ng được kéo ra giữa nhà. Mẹ đặt lên đó chảo, cho mỡ vào đun nóng già. Mẹ múc một muôi Rươi đổ vào chảo láng đều. Chẳng mấy chốc, một mùi thơm ngon lạ kỳ toả ra, thật khó diễn tả, mùi đặc trưng của món Rươi rán.

Miếng Rươi màu vàng nâu, nóng hổi, cả nhà xúm xít bên mâm, quanh cái chảo Rươi đang rán ấy, vừa ăn vừa thổi, ai cũng tấm tắc, bởi nó ngon tuyệt, tôi bất lực chẳng diễn tả được nó ngon như thế nào. Tôi nhắm rượu đã đành, mẹ, vợ, cả đứa con còn nhỏ cũng nhấp chút rượu. Không phải bữa Rươi nhà anh bạn đồng nghiệp không hiện về. Nhưng bạn đọc phải đọc thêm phần dưới đây.

Mùa Rươi năm nay lại đến. Viết bài này, tìm không thấy cuốn sách Văn Châu đâu, tôi giở đại cuốn 555 món ăn Việt Nam ra. Trang 171 có nói món chả Rươi. Không ngờ gia vị của nó lại là trứng và lá chanh. Mà trứng thì chỉ lấy lòng trắng. Rươi cho vào cối giã nát, cho lòng trắng trứng, lá chanh thái sợi, hành khô thái mỏng, chút nước mắm, mì chính, hạt tiêu thúc nhuyễn. Khi ăn ngoài mùi đặc trưng của Rươi có hương vị lá chanh. (Cách của tôi làm theo Văn Châu thì chúng có hương vị của vỏ quýt khô).

Thì ra, chả Rươi các gia vị đã là khác nhau, hoặc là vỏ quýt khô, mà không có vỏ khô người ta còn dùng vỏ quýt tươi; là lá chanh hay lá lốt, có thịt hay không có thịt. Mà cứ gì phải là rán. Món ăn ở nhà anh bạn tôi thực ra là chả Rươi nướng. Lại còn có món Rươi xào củ niễng. Vùng có nhiều Rươi nghe nói người ta còn nấu canh Rươi. Tôi chưa được ăn nên không biết món canh Rươi thế nào, nấu với cái gì, có nhiều món canh khác nhau không. Đấy là còn không kể tới mắm Rươi. Bảo mắm Rươi rất ngon, dùng để chấm thịt ba chỉ thì tuyệt. Hay chẳng cần, thứ mắm ấy chỉ cần chưng nó lên lẫn với hành hoa, ăn với cơm nóng không biết chán. Hôm ở nhà anh bạn, lúc tôi đang ngồi rụt rè ăn thì có anh hàng xóm sang chơi. Thấy nhà đang dùng bữa với Rươi, anh ta khoe hôm rồi đầu mùa hai anh em anh ta mua 2 cân về rán lên mà đánh chén sạch bách. Thế tức là Rươi có thể ăn đến kỳ no?

Mùa Rươi, vùng Quảng Ninh, có dịp đi qua thị trấn Đông Triều không ít người đã dừng xe lại dùng bữa ở đó. Chỉ là để thưởng thức chả Rươi ở nhà hàng. Tôi đã có dịp thưởng thức vài bận. Nhưng không thấy ngon bằng cái bữa mình tự làm lấy ở nhà, vì thấy cứ thiêu thiếu một cái gì đó về gia vị, hoặc là vỏ quýt hay lá lốt gì đó. Nhưng chuyện này thì lại thật là ấn tượng. Tôi không còn nhớ rõ lúc ấy là tháng tư hay tháng năm âm lịch gì đó. Đến Đông Triều công tác, lúc chủ nhà đãi ăn ở nhà hàng, tôi buột miệng “Đông Triều đất Rươi. Bây giờ mà có Rươi thì hết ý”. Ai dè chủ nhà hàng bảo có Rươi. “Có Rươi? Mùa này mà có Rươi?”. “Có. Rươi chiêm. Không có nhiều. Tháng mười Rươi mùa mới có nhiều. Các Bác có ăn em san cho một đĩa. Của một nhóm khác họ dặn trước. Làm được 2 đĩa”. Hôm ấy chúng tôi chia nhau mỗi người được một miếng nhỏ. Ăn thì lại thấy ngon kỳ lạ. Đặc trưng thì có lẽ không hơn, chắc do lạ miệng.

Bật cười khi trong Từ điển tiếng Việt, sau khi giải thích Rươi là gì, họ lấy hai ví dụ “Mắm Rươi” và “Trộm cắp như Rươi” (rất nhiều)”. Tức là rất nhiều, như Rươi. Vậy mà mùa Rươi năm ngoái vợ tôi bảo ở chợ Loong Toòng TP. Hạ Long, người ta bán 7 ngàn một lạng.

(Theo Trần Giang Nam/QuangNinh)