Tập đoàn Siemens rơi vào vòng lao lý vì tội đưa hối lộ

E-mail | Bản in | Lưu xem sau

Một buổi sáng hai năm về trước, Reinhard Siekaczek đang ngủ thì chuông cửa reo vang. Vẫn mặc bộ đồ ngủ, ông vội vã xuống cầu thang ra mở cửa. Trước mặt ông là sáu viên cảnh sát Đức lạnh lùng đi cùng một viên công tố. Họ đọc lệnh bắt ông. Vào lúc đó, Siekaczek - nguyên kế toán viên của tập đoàn công nghệ Siemens - biết rằng phần đời bí mật của mình đã kết thúc. “Tôi biết chuyện này thế nào cũng đến. Tôi đợi các ông đã lâu”, ông nói và mời những người cảnh sát vào nhà.

Theo nội dung những cuộc thẩm vấn và những văn kiện tòa án tại Đức và Mỹ, ông Siekaczek - nguyên cán bộ quản lý cấp trung ở Siemens - là một trong số ít người đã tổ chức đường dây hối lộ nhắm tới các quan chức có thế lực ở khắp địa cầu, từ Trung Quốc tới Venezuela, từ Ý tới Israel. Kết quả điều tra của cơ quan công tố cùng với lời khai của ông Siekaczek về chi tiết của những vụ đưa hối lộ đã làm công chúng kinh ngạc khi nhận ra rằng, tệ hối lộ đã ăn sâu như thế nào trong một tập đoàn công nghệ tinh vi, uy tín, hoạt động khắp toàn cầu.

Hối lộ là một chiến lược cạnh tranh

Ông Siekaczek khai rằng, từ năm 2001 đến 2006, tại công ty viễn thông Siemens, ông theo dõi một quỹ đen có ngân sách hàng năm từ 40 đến 50 triệu đô-la Mỹ dùng vào việc mua chuộc các viên chức chính phủ khắp thế giới. Theo hồ sơ tòa án, để giành được một hợp đồng cung cấp dịch vụ điện thoại di động ở Bangladesh, họ đã đưa 5 triệu đô-la cho con trai của Thủ tướng Bangladesh lúc ấy và vài viên chức cao cấp khác. Nhóm của ông Siekaczek cũng đã lót tay 12,7 triệu đô-la cho các quan chức Nigeria để giành các hợp đồng của chính phủ nước này. Ở Argentina, một công ty con khác của Siemens đã đưa hối lộ đến 40 triệu đô-la để giành một hợp đồng trị giá 1 tỉ đô-la sản xuất thẻ căn cước cho cả nước. Ở Israel, họ đưa cho các quan chức chính phủ 20 triệu đô-la để có được dự án xây một nhà máy điện. Ở Venezuela, họ lót tay 16 triệu đô-la để được xây dựng đường sắt đô thị. Ở Trung Quốc, họ hối lộ 14 triệu đô-la để được cung cấp thiết bị y tế. Còn ở Iraq, 1,7 triệu đô-la đã được trao cho cựu Tổng thống Saddam Hussein và tay chân của ông ta… Những vụ hối lộ này khiến các đối thủ cạnh tranh của Siemens giận dữ vì bị gạt ra khỏi các hợp đồng, còn cư dân địa phương các nước nói trên phải trả giá đắt cho những nhu cầu thiết yếu như đường xá, nhà máy điện, bệnh viện… vì những dự án này đều đội giá thành do tham nhũng, hối lộ.

Hoạt động đưa hối lộ của Siemens bắt đầu từ lâu trước khi ông Siekaczek sử dụng kỹ năng kế toán của mình để tổ chức các vụ chuyển tiền. Sau Chiến tranh Thế giới lần thứ hai, cơ ngơi của công ty Siemens tan nát, các nhà máy bị ném bom, bản quyền sáng chế bị tịch thu. Công ty phải tìm tới thị trường các nước kém phát triển để cạnh tranh, và đưa hối lộ trở thành một kỹ thuật kinh doanh đáng tin cậy và phổ biến. Uwe Dolata, phát ngôn viên hiệp hội các nhà điều tra hình sự liên bang Đức, nhận xét: “Hối lộ đã trở thành mô hình kinh doanh của Siemens. Siemens đã thể chế hóa hành vi tham nhũng”.

Trước năm 1999, theo luật Đức, tiền hối lộ được khấu trừ vào doanh số chịu thuế vì được coi như một khoản chi phí kinh doanh. Ở công ty Siemens, tiền hối lộ được ghi trong sổ sách là “N.A.”, viết tắt cụm từ tiếng Đức “ntzliche Aufwendungen”, nghĩa là “tiền có ích”. Từ đó, Siemens sẵn sàng lót tay bất cứ ở đâu mà các nhà quản trị cảm thấy cần tiền, sẵn sàng đưa hối lộ cho các quan chức chính quyền không chỉ ở các nước nổi tiếng tham nhũng như Nigeria mà cả ở các nước nổi tiếng minh bạch như Na Uy. Tháng 2-1999, Đức tham gia Công ước quốc tế cấm hối lộ ở nước ngoài - một văn kiện được hầu hết các nước công nghiệp phê chuẩn. Từ năm 2000, nhà cầm quyền các nước Áo và Thụy Sĩ bắt đầu đặt nghi vấn về những khoản thanh toán hàng triệu đô-la của Siemens chuyển ra các tài khoản nước ngoài. Công ty viễn thông mà ông Siekaczek làm việc là một trong những nơi vi phạm rõ ràng nhất. Tài liệu tòa án cho thấy, công ty này đã sử dụng hơn 800 triệu đô-la trong số 1,4 tỉ đô la tiền đưa hối lộ mà Siemens đã chi ra từ năm 2001 đến 2007.

Theo lời khai của ông Siekaczek, các nhà quản trị công ty viễn thông Siemens đã dùng nhiều thủ đoạn làm cho quá trình hối lộ diễn ra rất kín kẽ để đối phó với khả năng bị lộ. “Chúng tôi không cần phải lách luật vì chúng tôi biết rõ những gì mình đang làm là phi pháp. Vấn đề là cần phải tìm được người chịu trách nhiệm sao cho thật ổn định, không hai lòng, không tư túi”, ông Siekaczek nói.

Lúc đầu, với tư cách kế toán viên, ông Siekaczek chuyển tiền sang các tài khoản ngân hàng ở Áo và Liechtenstein là những nơi luật về tính bí mật của ngân hàng khiến cho việc che giấu tài khoản được thuận lợi. Sau đó ông nhờ người tin cẩn ở Thụy Sĩ lập ra những công ty ma để làm bình phong cho các vụ chuyển tiền của Siemens ra các tài khoản ngân hàng nước ngoài ở Dubai và British Virgin Islands. Theo ông Siekaczek, ở những nước tham nhũng nặng, tiền hối lộ có khi chiếm đến 40% giá trị hợp đồng giành được, nhưng thông thường thì tỷ lệ này vào khoảng 5% - 6%.

Cách thức hối lộ thông thường là Siemens thuê một “chuyên viên tư vấn bên ngoài” hỗ trợ giành hợp đồng, dự án; chuyên viên này thường là người địa phương và có quan hệ mật thiết với giới lãnh đạo. Siemens sẽ đưa tiền cho nhân vật trung gian này để ông/bà ta chuyển tới nhân vật có thẩm quyền quyết định. Siemens công nhận rằng, họ đã có khoảng 2.700 hợp đồng tư vấn kinh doanh như vậy ở khắp nơi trên thế giới. Chính những tư vấn viên này là trung tâm của đường dây hối lộ, mỗi năm chuyển hàng trăm triệu đô-la tới tay các quan chức tham nhũng.

Đáng chú ý là những người như ông Siekaczek không coi “việc làm phi pháp” của mình là đáng xấu hổ mà như là một “trách nhiệm kinh tế”. “Nếu Siemens không đưa hối lộ, chúng tôi sẽ không giành được hợp đồng và hàng ngàn nhân viên sẽ bị mất việc”, ông nói.

Chạy trời không khỏi nắng

Sau khi bị cảnh sát Đức bắt giam năm 2006 và hợp tác tích cực với cơ quan điều tra, ông Siekaczek bị tuyên án hai năm tù treo và phạt tiền 150.000 đô-la Mỹ. “Tôi chưa bao giờ nghĩ tới chuyện đi tù vì công ty. Chúng tôi vẫn thường đùa với nhau rằng nếu chẳng may mọi việc bại lộ, chúng tôi sẽ đi tù cùng nhau chứ không phải chỉ một người”, ông Siekaczel nói. Và ông luôn luôn khẳng định mình không bao giờ thiết kế ra một vụ hối lộ, chưa bao giờ trực tiếp đưa tiền cho một quan chức tham nhũng nào mà chỉ là “người chi tiền”. Cảnh sát Đức cũng xác nhận họ chưa có bằng cứ chứng minh ông ta “tư túi”, kiếm chác cho riêng mình, dù hồ sơ cho thấy ông Siekaczek đã theo dõi việc chuyển ngân 65 triệu đô-la tiền hối lộ ra những tài khoản nước ngoài rất khó phát hiện.

Để bảo vệ chứng cứ rằng mình không làm việc đơn lẻ, ông Siekaczek và một đồng nghiệp nữa đã bí mật sao chép các tài liệu chi tiết về các vụ chuyển tiền và lưu trữ chúng trong một tầng hầm tại trụ sở của tập đoàn Siemens ở thành phố Munich, Đức. Ông từ bỏ công việc ở Siemens vào năm 2006, vài tháng trước khi bị bắt vào ngày 15/11 năm đó.

Chiến lược hối lộ bí mật của Siemens bị phơi bày khi các điều tra viên nhiều nước xem xét các vụ chuyển tiền khả nghi. Thoạt tiên các công tố viên Đức bắt đầu dòm ngó Siemens từ năm 2005. Sang năm 2006, cơ quan công tố các nước Ý, Liechtenstein và Thụy Sĩ gửi những yêu cầu điều tra đến các đồng sự ở Đức, kèm theo danh sách những nhân vật đáng ngờ trong bộ máy của Siemens; từ đó cảnh sát Đức quyết định hành động bằng một chiến dịch truy quét rộng rãi. Vào buổi sáng ngày ông Siekaczek bị bắt, hơn 200 cảnh sát Đức đã đồng thời khám xét nhiều nơi trên đất Đức, lục soát trụ sở công ty Siemens tại Munich và nhà riêng nhiều nhân vật trong ban quản trị. Bên cạnh những tài liệu chi tiết mà ông Siekaczek sao chép lại, cơ quan điều tra còn tịch thu được 5 terabytes dữ liệu, tương đương với độ dài của 5 triệu cuốn sách. Cục điều tra liên bang Mỹ (FBI) vào cuộc vào đầu năm 2007 bởi vì cổ phiếu của Siemens được giao dịch trên thị trường chứng khoán New York và chiến dịch truy quét Siemens ở châu Âu đã làm dư luận Mỹ rúng động.

Nỗ lực khắc phục hậu quả

Biết rằng “thiên la địa võng” đã giăng ra, Siemens phải khuất phục. Tập đoàn đã thuê một công ty luật Mỹ, Debevoise & Plimpton, làm một cuộc điều tra nội bộ và hợp tác tích cực với các cơ quan điều tra liên bang Mỹ. Công ty Debevoise đã huy động 300 luật sư, chuyên gia pháp lý và kiểm toán rà soát lại hàng ngàn vụ chuyển tiền của tập đoàn trên khắp thế giới. FBI cùng với Công ty Debevoise đã thực hiện hơn 1.700 cuộc thẩm vấn ở 34 quốc gia, thu thập hơn 100 triệu văn bản, thiết lập những đơn vị đặc nhiệm ở Trung Quốc và Đức để xử lý dữ liệu từ cuộc điều tra này. Bản thân tập đoàn Siemens đã phải bỏ ra gần 1 tỉ đô-la để thanh toán chi phí của công cuộc điều tra nội bộ. Ngoài ra, Siemens đã chi ra 2,6 tỉ đô-la để làm sạch tên tuổi và thương hiệu, 1,6 tỉ đô-la nộp phạt cho chính phủ Đức và Mỹ. Luật sư Bruce E. Yannett của Công ty luật Debevoise nhận xét: “Các nhà quản trị Siemens cho thấy rõ rằng, họ muốn chúng tôi điều tra đến tận cùng và sẽ đi theo nó đến bất cứ nơi nào chứng cứ chỉ ra”.

Trong lúc đó, tập đoàn Siemens cố gắng loại bỏ các nhà quản trị cấp cao và cải tổ chính sách của công ty. Nhiều viên chức cấp cao của Siemens đã bị bắt. Tổng giám đốc điều hành Klaus Kleinfeld bị mất chức vào tháng 4-2007. Năm ngoái, Siemens báo cáo lên Ủy ban Chứng khoán Mỹ rằng họ có bằng cớ cho thấy các nhà quản trị cũ của công ty có những quỹ mờ ám và lạm dụng quyền lực. Hồi tháng 8, Siemens tìm cách thu hồi tiền từ 11 thành viên ban quản trị cũ do các hoạt động liên quan đến chiến lược hối lộ. Các cuộc thương lượng về vấn đề này vẫn đang được tiến hành.

Đầu năm nay, tổng giám đốc mới của Siemens, ông Peter Loscher, cam kết sẽ biến Siemens thành một “siêu phẩm hiện đại nhất” trong lĩnh vực chống tham nhũng. “Hành vi đạo đức và kết quả hoạt động tuyệt vời không mâu thuẫn với nhau. Chúng tôi sẽ trở thành doanh nghiệp tốt nhất, đồng thời là doanh nghiệp trong sạch nhất”, ông Peter nói.

Chống tham nhũng, hối lộ cần sự hợp tác quốc tế

Siemens không phải là tập đoàn khổng lồ duy nhất rơi vào tầm ngắm của các cơ quan bảo vệ pháp luật. Trong ba mươi năm qua, từ khi Quốc hội Mỹ ban hành luật cấm các công ty Mỹ đưa hối lộ để giành quyền kinh doanh ở nước ngoài, các cơ quan điều tra đã phanh phui nhiều vụ bê bối ở các tập đoàn nổi tiếng như Daimler hoặc Johnson&Johnson, thậm chí công ty Halliburton của Phó tổng thống Mỹ Dick Cheney. Nhưng trường hợp của Siemens đáng chú ý hơn cả vì quy mô rộng lớn, số tiền hối lộ khổng lồ cũng như “nhiệt tình” đưa hối lộ của công ty nhằm giành lấy các hợp đồng thương mại.

Trong vụ dàn xếp tuần trước với bộ Tư pháp và Ủy ban Chứng khoán Mỹ, Siemens thừa nhận đã vi phạm các điều khoản về kế toán quy định trong bộ luật Foreign Corrupt Practices Act - luật cấm hối lộ ở nước ngoài. Tuy toàn bộ các tài liệu đều chứa đầy từ “hối lộ”, bộ Tư pháp Mỹ cho phép Siemens chỉ nhận tội vi phạm về kế toán bởi vì tập đoàn này đã hợp tác tích cực với cơ quan điều tra, và nếu thừa nhận phạm tội hối lộ, Siemens sẽ bị cấm tham gia đấu thầu các dự án của chính phủ Mỹ.

Nhưng cả chính phủ Đức lẫn bộ Tư pháp Mỹ đều khẳng định cuộc điều tra vẫn đang tiếp tục và không loại trừ việc đem ra xét xử các viên chức điều hành hiện thời cũng như đã nghỉ việc của tập đoàn Siemens. Tập đoàn này vẫn đang đối mặt với những hậu quả pháp lý chưa đoán trước được.

Vụ Siemens còn là điển hình của một hiện tượng hãy còn hiếm hoi: sự cộng tác xuyên quốc gia giữa các cơ quan thực thi pháp luật nhiều nước nhằm chống lại tình trạng tham nhũng, hối lộ lây lan xuyên biên giới cùng với dòng chảy tự do của vốn đầu tư trong thời đại toàn cầu hóa. “Không có sự phối hợp chặt chẽ giữa các quốc gia, tham nhũng hối lộ liên lục địa sẽ còn có nhiều cơ hội để tồn tại cho dù ai cũng biết “tham nhũng đe dọa tính liêm chính của thị trường toàn cầu và xói mòn chế độ pháp quyền ở những nước tham nhũng” - nhận xét của bà Lori Weinstein, công tố viên bộ Tư pháp Mỹ phụ trách vụ án hối lộ của tập đoàn Siemens.


 

Theo Huỳnh Hoa // dddn//New York Times)