“Kinh tế ngầm” ngoi lên trong khủng hoảng

E-mail | Bản in | Lưu xem sau

Nghiên cứu của Giáo sư kinh tế Friedrich Schneider thuộc Đại học Johannes Kepler ở thành phố Linz (Áo) cho thấy “kinh tế ngầm” ở một số nước đôi khi chiếm tới một nửa GDP, gây thiệt hại nghiêm trọng cho nguồn thu thuế.

Mọi quốc gia đều có hai nền kinh tế: một chính thức và một "ngầm". Kinh tế chính thức được các chính phủ và thể chế ngân hàng tính toán bằng GDP, nguồn thu thuế, những đóng góp an sinh xã hội và số người được xác nhận có việc làm. Trong khi đó, kinh tế "ngầm" là toàn bộ số tiền và việc làm không được tính vào kinh tế chính thức.

Nghiên cứu cho thấy ở hơn 50 nước trên thế giới, quy mô của kinh tế "ngầm" ít nhất cũng tương đương 40% GDP chính thức. Tỷ lệ lớn nhất phải kể đến Grudia. Năm 2007, doanh thu từ hàng hóa và dịch vụ nằm ngoài tính toán thu chi ngân sách ở nước này lên tới 72,5% GDP. Nói một cách khác, Chính phủ Grudia đã mất hàng tỷ USD tiền thuế mà lẽ ra nó được sử dụng để nâng cấp cơ sở hạ tầng quốc gia, làm đường và xây trường học, giải quyết tình trạng nợ công khá cao.

Cũng theo nghiên cứu trên, kinh tế "ngầm" ở Mỹ có quy mô nhỏ hơn cả, chỉ tương đương 9% GDP. Tuy nhiên, với giá trị GDP chính thức lên tới 14.260 tỷ USD, thì “chú Sam” đã bị thất thu thuế  mỗi năm tới i 1.200 tỷ USD.

Còn ở Hy Lạp, kinh tế "ngầm" đã tác hại nghiêm trọng. Vào thời điểm nước này lâm vào tình cảnh khó khăn do khủng hoảng kinh tế, một trong những yếu tố đẩy Hy Lạp suýt rơi vào vực phá sản là hơn 31 tỷ USD tiền đóng thuế bị thất thu, tương đương hơn 10% GDP. Trong bảng xếp hạng từ nhỏ nhất tới lớn nhất về quy mô kinh tế "ngầm", Hy Lạp đứng thứ 57 khi có kinh tế "ngầm" tương đương với 31% GDP trong năm 2007.   

Theo Giáo sư Friedrich Schneider, ước tính quy mô của kinh tế "ngầm" thường có sai số cộng trừ 15%. Bởi vậy, ước tính “kinh tế ngầm” của Grudia bằng 72,5% GDP, con số thực có thể thấp hơn hơn hoặc nhiều hơn tới 15%. Theo Cơ quan Tình báo Trung ương Mỹ (CIA), GDP chính thức của Grudia xấp xỉ 20,3 tỷ USD, nhưng nếu có sự bổ sung của kinh tế "ngầm", GDP thực tế có thể lên tới 30 tỷ USD hoặc cao hơn thế.

Giáo sư Schneider nhấn mạnh rằng nghiên cứu mà ông phối hợp cùng các đồng nghiệp thuộc Đại học Kỹ thuật Dresden (Đức), Ngân hàng Thế giới (WB) và Đại học Chilê thực hiện đã loại trừ cái gọi là "các hoạt động tội phạm” như trộm cắp và buôn thuốc phiện. Nghiên cứu này tập trung vào các hành vi trốn thuế, né tránh nghĩa vụ an sinh xã hội và lách luật lao động. Nghiên cứu này cho thấy trốn thuế là hiện tượng rất phổ biến, bất kể bên kê khai thuế là doanh nghiệp lớn hay nhỏ, bác sĩ hay những người làm nghề giữ trẻ,  bán hàng tạp hóa hay làm việc trong các ngành nghề khác…

Nghiên cứu trên cho thấy từ năm 1999 đến năm 2007, kinh tế "ngầm" tại hầu hết các quốc gia có mặt trong bảng xếp hạng đều gia tăng. Bằng chứng là tỷ lệ của “nền kinh tế phi chính thức” của các nước thuộc Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) đã tăng từ 16,8% năm 1999 lên 18,7% trong năm 2007.

Đối với nhiều quốc gia đang phát triển như Pêru, nền kinh tế "ngầm" có quy mô khổng lồ của nước này là hệ quả của quá trình đô thị hóa diễn ra với tốc độ chóng mặt, cùng với hoạt động thương mại liên tục gia tăng.

Ông Daniel Córdova, giám đốc tổ chức phi chính phủ Invertir Institute, nói: "Cái mà mọi người gọi là kinh tế ngầm lại là kinh tế thật" ở Pêru và một số nước khác trong khu vực Mỹ Latinh. Nghiên cứu cho thấy nền kinh tế "ngầm" ở Pêru lớn thứ tư thế giới và tại nước này, nhiều người dân không nhận trợ cấp xã hội và cũng không có khoản thu chính thức, nhưng tổng số tài sản mà người nghèo sở hữu lại lên tới 90 tỷ USD.

Các nhà nghiên cứu nhận thấy rằng ở những nước có hệ thống luật pháp chặt chẽ và thu thuế hiệu quả, kinh tế "ngầm" tồn tại với quy mô nhỏ. Theo Giáo sư Schneider, trong bối cảnh kinh tế thế giới đang chật vật đối phó với tình trạng thất nghiệp cao như hiện nay, kinh tế "ngầm" vẫn có nhiều cơ hội tồn tại và phát triển.

(tamnhin)