Kỳ I: Sự nguy hiểm của bệnh tăng huyết áp

Người bị bệnh THA không được phát hiện sớm tương tự như ngôi nhà bị mối xông. Khi biết nhà bị mối xông thì đã quá muộn, ngôi nhà của bạn đã bị hỏng, không còn sử dụng được nữa. Trong đại đa số các trường hợp, THA xảy ra vào lúc nào người bệnh thường không hay biết và chỉ rõ khi đã có biểu hiện rõ rệt trên lâm sàng như nhức đầu, mờ mắt, chóng mặt, đánh trống ngực, hoặc nặng hơn nữa là tai biến mạch máu não, đau thắt ngực...

Huyết áp là gì?

Huyết áp là áp lực máu ở trong lòng động mạch. Huyết áp được tạo ra bởi lực co bóp của tim và sức cản của động mạch. Khi tim co bóp, máu sẽ được bơm ra ngoài và ép vào thành động mạch làm mạch máu căng lên. Số đo huyết áp ở thời điểm này gọi là huyết áp tâm thu hay huyết áp tối đa. Sau khi co bóp tim sẽ giãn ra và thành động mạch sẽ co lại về trạng thái ban đầu. Số đo huyết áp tại thời điểm này gọi là huyết áp tâm trương hay huyết áp tối thiểu. Huyết áp bình thường đo ở cánh tay là nhỏ hơn hoặc bằng 120/80mmHg. Huyết áp có đặc điểm là thay đổi theo thời gian, trạng thái tâm sinh lý và nhiều yếu tố khác.

Thế nào là THA?

Theo Tổ chức Y tế thế giới, THA khi huyết áp tâm thu lớn hơn hoặc bằng 140 mmHg và/hoặc huyết áp tâm trương lớn hơn hoặc bằng 90 mmHg. Khoảng trên 90% các trường hợp THA không rõ nguyên nhân. Trong trường hợp này người ta gọi là bệnh THA (tăng huyết áp tiên phát). Khoảng dưới 10% các trường hợp THA có nguyên nhân gọi là THA triệu chứng (THA thứ phát). Do các bệnh lý khác gây ra như:

Bệnh nhu mô thận: Suy thận cấp, suy thận mạn, sau ghép thận, chạy thận nhân tạo chu kỳ.

Mạch máu: Hẹp động mạch thận, hẹp eo động mạch chủ, bệnh Takayashu (hẹp động mạch nhiều nơi).

Nội tiết: Hội chứng Cushing, cường Aldosterone (hội chứng Corn), u tủy thượng thận, cường giáp và cường tuyến cận giáp.

Thuốc: Thuốc co mạch, thuốc giữ muối nước.

Bên cạnh đó thì có một số người có trị số huyết áp thường xuyên là 90/50mmHg hoặc 100/60mmHg mà vẫn làm việc, sinh hoạt bình thường thì không có gì nguy hiểm. Ngược lại, một người từ lâu có trị số huyết áp là 130/80mmHg, nay đột nhiên huyết áp hạ xuống còn 90/50mmHg thì nên đến một trung tâm y tế gần nhất để khám hoặc hỏi ý kiến bác sĩ của bạn.

Nhận biết bệnh THA như thế nào?

Tất cả những người trưởng thành phải được đo huyết áp một cách thường quy ít nhất 1 năm một lần. Người có mức huyết áp 130 – 139/85-89mmHg nên kiểm tra huyết áp nhiều hơn 1 lần/năm.

Kiểm tra huyết áp ngay khi có một trong các dấu hiệu sau: Nhức đầu (thường là sau gáy), xây xẩm, hồi hộp, mờ mắt, bất lực (nam giới), dễ mệt, dễ toát mồ hôi, yếu nửa người hay một chi, đau ngực, khó thở, tiểu nhiều, tăng cân, dễ xúc động.

Đo huyết áp tại phòng khám bằng huyết áp kế thủy ngân, đồng hồ...: Bệnh nhân ngồi vài phút trong một căn phòng yên tĩnh trước khi bắt đầu đo huyết áp. Cởi quần áo bó sát, nâng cánh tay ngang vị trí của tim, bàn tay để ngửa và thả lỏng. Đo ít nhất 2 lần cách nhau 1-2 phút. Dùng bao cuốn tay chuẩn phù hợp với bệnh nhân. Vị trí bao cuốn cánh tay nằm ngang vị trí của tim, bất kể bệnh nhân ở tư thế nào. Nên đo huyết áp ở cả 2 cánh tay trong lần thăm khám đầu tiên để phát hiện bệnh mạch máu ngoại biên. Đo huyết áp ở tư thế đứng sau khi bệnh nhân đứng được từ 1-5 phút ở các đối tượng cao tuổi, đái tháo đường...

Đo huyết áp 24 giờ: Giúp theo dõi huyết áp một cách tự động trên bệnh nhân được phép sinh hoạt gần như bình thường. Nên theo dõi huyết áp liên tục 24 giờ trước và trong quá trình điều trị. Bệnh nhân sinh hoạt bình thường nhưng tránh vận động nặng và giữ cánh tay duỗi thẳng và bất động khi máy đo. Quyết định lâm sàng dựa vào trị số huyết áp trung bình 24 giờ. Huyết áp đo 24 giờ thường thấp hơn huyết áp đo tại phòng mạch.

Đo huyết áp tại nhà: Cho biết trị số huyết áp vào các ngày khác nhau và trong hoàn cảnh thực tế sinh hoạt hàng ngày của bệnh nhân, đặc biệt là không bị “hiệu ứng áo choàng trắng”. Trị số huyết áp khác nhau giữa các lần đo là do sự biến thiên tự nhiên của huyết áp. Tránh đo quá nhiều lần làm bệnh nhân lo âu. Cũng như đo huyết áp liên tục 24 giờ, trị số bình thường của huyết áp tự đo tại nhà thấp hơn đo tại phòng mạch. Thuật ngữ “Tăng huyết áp áo choàng trắng” được sử dụng để mô tả tăng huyết áp thường xuyên ở phòng khám với tình trạng bình áp thường xuyên khi theo dõi huyết áp liên tục 24 giờ.

Đo huyết áp khi vận động, gắng sức: Các nghiên cứu cho thấy huyết áp tâm thu sau 6 phút gắng sức đầu tiên trên 200 mmHg tiên đoán tỷ lệ tử vong do tim mạch tăng gấp hai lần ở nam giới trung niên.

Sự nguy hiểm của THA

Đa số bệnh nhân THA cảm thấy trong người hoàn toàn bình thường.Tuy nhiên, THA là một yếu tố nguy cơ thường gặp, không có triệu chứng, nhưng có thể bị biến chứng như bệnh mạch vành và đột quỵ. Nếu không được điều trị hoặc điều trị không đầy đủ, bệnh nhân tăng huyết áp lâu ngày sẽ bị các biến chứng nguy hiểm ở các cơ quan như tim, thận, não và mắt như chảy máu não, nhũn não; tim to, rối loạn nhịp tim, suy tim, nhồi máu cơ tim, thiếu máu cơ tim..; tiểu đạm, suy thận; tổn thương võng mạc dẫn đến mù mắt...