Thuốc nội tiết chữa vô sinh nam

Hiện nay có rất nhiều kỹ thuật hỗ trợ sinh sản phát triển mạnh mẽ làm cho tỷ lệ điều trị thành công vô sinh tăng lên đáng kể. Tuy nhiên giá thành điều trị của các kỹ thuật này lại rất cao, không đáp ứng được nhu cầu điều trị ngày càng tăng của người bệnh. Vì vậy, các biện pháp điều trị vô sinh nam bằng thuốc vẫn đóng một vai trò quan trọng trong công tác chăm sóc sức khỏe sinh sản. Các thuốc điều trị vô sinh nam thường tập trung vào nhóm thuốc nội tiết.

Ảnh minh họa: internet

Testosteron

Testosteron là một trong các loại hormon sinh dục nam có vai trò quan trọng đối với sự phát triển và tồn tại của nam giới. Nó có tác động đến nhiều quá trình chuyển hóa cũng như nhiều cơ quan quan trọng trong cơ thể.

Testosteron được sản xuất ra từ cơ quan sinh dục là tinh hoàn rồi đưa vào máu, dưới sự tác động của các nội tiết tố LH, một loại nội tiết do tuyến yên tiết ra. Sau một vài lần chuyển hóa, testosteron lại quay trở lại cơ quan sinh dục để phát huy tác dụng.

Số lượng tinh trùng ảnhh hưởng đến khả năng sinh sản. 

Ngoài tác dụng đối với cơ thể nói chung, đối với quá trình biệt hóa giới tính, testosteron có tác dụng kích thích phát triển các đặc tính sinh dục phụ mang tính nam như râu, tóc, cơ bắp phát triển... Điều này giúp phân biệt được nam giới với nữ giới về hình thức bên ngoài. Còn đối với cơ quan sinh dục thì testosteron kích thích tinh hoàn sản xuất tinh trùng và làm cho tinh trùng trưởng thành, đóng vai trò quan trọng trong việc sinh sản ở nam giới.

Testosteron được chỉ định điều trị các trường hợp suy giảm testosteron máu gây nên các tình trạng bệnh lý như suy sinh dục nam giới, rối loạn cương dương, không có tinh trùng, tinh trùng ít hay tinh trùng yếu.

Hiện ở Việt Nam có 4 dạng testosteron thường được sử dụng là testosterone enanthate, testosterone propionate, testosterone undecanoate và testosterone mesterolone. Qua nghiên cứu, cả 4 dạng thuốc trên đều có tác dụng như nhau trong việc điều trị vô sinh nam giới.

Tuy nhiên, dạng thuốc uống là dạng hay được sử dụng vì đơn giản và thuận tiện cho người bệnh. Testosterone mesterolone và testosterone undecanoate là dạng thuốc viên dùng để uống. Đối với dạng tiêm bắp, testosterone enanthate có thể tiêm khoảng 3-4 tuần một lần.

Cho đến nay, thời gian dùng thuốc kéo dài bao lâu vẫn chưa có sự thống nhất giữa các nghiên cứu. Do vậy, tùy thuộc vào kinh nghiệm và đáp ứng của bệnh nhân mà thầy thuốc có thể quyết định thời gian dùng thuốc.

Gonadotropin

Gonadotropin gồm có LH và FSH là những glycoprotein được tiết ra từ thùy trước của tuyến yên, chúng có tác động kích thích và duy trì hoạt động chức năng của tuyến sinh dục. LH và FSH đều cần thiết cho quá trình sinh tinh. LH tác động lên quá trình sinh tinh thông qua testosteron, còn FSH có tác dụng duy trì cơ chế sinh sản tinh trùng bình thường thông qua việc kích thích tế bào sinh tinh ở tinh hoàn phát triển và bài tiết các chất quan trọng cho quá trình sinh sản tinh trùng.

Các gonadotropin thường được chỉ định trong các trường hợp suy thùy trước tuyến yên gây nên các tình trạng suy sinh dục nam giới (gọi là suy sinh dục thứ phát), không có tinh trùng,  suy giảm số lượng cũng như chất lượng tinh trùng...

Có ba dạng thuốc thường được sử dụng trong lâm sàng. Dạng thuốc có hoạt tính giống như LH (thường gọi là hCG, được chiết xuất từ rau thai người), dạng phối hợp có hoạt tính của cả LH và FSH (thường gọi là hMG, gồm hai thành phần là  FSH 75 UI và LH 75 UI). Gần đây, người ta bắt đầu sử dụng các dạng FSH tinh khiết hoặc tái tổ hợp để điều trị vô sinh nam trong các trường hợp suy giảm tinh trùng.

Các thuốc kháng estrogen

Các thuốc kháng estrogen, một loại nội tiết tố sinh dục nữ, là một trong những thuốc cổ điển nhất dùng để điều trị vô sinh nam. Cơ chế tác dụng của các thuốc này là ức chế tác dụng điều khiển ngược của estrogen lên vùng dưới đồi và tuyến yên làm cho tuyến yên tăng sản xuất LH và FSH,  từ đó tác động đến tinh hoàn làm tăng sản xuất testosteron và kích thích sinh sản tinh trùng.

Dựa trên cơ sở này mà người ta đã sử dụng các thuốc kháng estrogen để điều trị các trường hợp vô sinh do tinh trùng yếu không rõ nguyên nhân. Theo kết quả của nhiều nghiên cứu thì thuốc này cũng có tác dụng nhất định.

Thuốc hay được sử dụng nhất là clomiphene citrate và tamoxifen.

Bromocriptine

Là một thuốc có tác dụng ức chế thùy trước tuyến yên sản xuất ra nội tiết tố prolactin. Vì một lý do nào đó mà prolactin tăng cao quá mức, làm ức chế quá trình sản xuất testosteron và các nội tiết tố sinh dục khác trong cơ thể. Từ đó gây nên các tình trạng suy sinh dục nam, rối  loạn cương dương, rối loạn quá trình tạo tinh trùng và trưởng thành tinh trùng...

Bromocriptin có tác dụng làm giảm prolactin trong các trường hợp tăng prolactin máu không rõ nguyên nhân hay do u tuyến yên thể tăng tiết prolactin. Do vậy, thuốc được chỉ định dùng cho nam giới trong các trường hợp tăng prolactin máu gây ảnh hưởng đến hoạt động tình dục và hoạt động sinh sản của nam giới.

Thuốc được dùng theo đường uống. Thông thường sau 4 tuần dùng liên tục thuốc mới bắt đầu có tác dụng ức chế bài tiết prolactin.  Ngoài ra, để điều trị vô sinh nam người ta còn dùng nhóm thuốc có tác dụng chống lại quá trình ôxy hóa tế bào và các nhóm thuốc có tác dụng dinh dưỡng cho tinh trùng...