Tạm trữ lúa gạo đến khi nào?

E-mail | Bản in | Lưu xem sau

Giá gạo thế giới những tháng cuối năm có thể tăng, nhưng ít có khả năng tăng mạnh như thông lệ

Ở thời điểm hiện tại, có những yếu tố rất quan trọng để cho rằng, giá gạo thế giới có nhiều khả năng tiếp tục tăng, cho nên không vội XK mà mua lúa gạo tạm trữ chờ cơ hội giá tốt hơn là hướng đi đúng.

Tuy nhiên, nếu “đọc kỹ” những dự báo của Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ gần đây nhất, cũng không thể loại trừ khả năng sẽ xảy ra một kịch bản ngược lại trong một tương lai gần, cho nên các DN XK gạo cần tính toán cho mình phương án hành động thích hợp.

Tăng trong ngắn hạn...

Trước hết, cho tới thời điểm này, có ba căn cứ quan trọng sau đây để cho rằng, giá gạo thế giới từ nay đến cuối năm có nhiều khả năng nhích dần lên:

Thứ nhất, các số liệu thống kê của FAO cho thấy, ngoại trừ biệt lệ đạt kỷ lục mọi thời đại vào tháng 6/2008 để rồi sau đó liên tục “rơi tự do” liên tục cho đến cuối năm, còn thông lệ của giá thế giới là liên tục nhích lên trong những tháng cuối năm.

Cụ thể là, nếu lấy mức giá của ba năm 2002 - 2004 = 100, thì sau khi đạt kỷ lục 274,3 ĐPT vào tháng 4 và 273,7 ĐPT vào tháng 6, còn sau đó liên tục giảm cho đến cuối năm chỉ còn 174,3 ĐPT, tức là “rơi tự do” tổng cộng 99,4 ĐPT và 36,3% so với tháng 6, còn giá lương thực thế giới trong bảy năm còn lại hầu như đều liên tục nhích lên trong những tháng cuối năm. Đó là, tính bình quân bảy năm còn lại từ năm 2002 đến 2009 (trừ năm 2008), sau khi giảm và chỉ còn 104,3 ĐPT trong tháng 7, giá lương thực thế giới trong tháng 8 đã bắt đầu nhích lên 105,8 ĐPT, còn bốn tháng cuối năm liên tục tăng mạnh và đạt đỉnh 118,4 ĐPT, tức là tăng tổng cộng 14,1 ĐPT và 13,5% so với tháng 7.

Do vậy, nếu theo “thông lệ” đó, tạm trữ lúa gạo để XK vào những tháng cuối năm, nhất là quý IV sẽ thu lợi không nhỏ.

Thứ hai, các số liệu thống kê của Hiệp hội các nhà XK gạo Thái Lan cho thấy giá gạo XK của cường quốc số 1 thế giới này cũng đang diễn ra theo “thông lệ” đó.

Mức dự trữ và số ngày sử dụng gạo qua từng thời kỳ

Đó là, bình quân giá bốn loại gạo trắng XK của nước này (gạo 100% B, gạo trắng 5% tấm, 25% tấm và 100% tấm) trong 4 tuần tháng 6 còn đạt 414 USD/tấn và 4 tuần tháng 7 chạm đáy chỉ với 411 USD/tấn, nhưng 4 tuần đầu tháng 8 này đã tăng lên 429 USD/tấn, tức là tăng 18 USD/tấn và 4,35%.

Thứ ba, việc Trung Quốc và Pakistan mất mùa lúa gạo đều do lũ lụt, và ngược lại, Nga và một số quốc gia khác mất mùa lúa mỳ lớn do hạn hán chưa từng có chắc chắn sẽ là những tác nhân có tác động đẩy giá lương thực nói chung và giá gạo thế giới nói riêng tăng.

Trong đó, chắc chắn là Trung Quốc mất mùa lúa gạo do lũ lụt tồi tệ hồi cuối tháng 6 và đầu tháng 7, nhưng mức thiệt hại có lẽ đã bị ai đó ở nước ta thổi phồng do “nhìn gà hoá cuốc”. Bởi lẽ, khoảng 5 - 7%, thậm chí 10% sản lượng bị tổn thất do lũ lụt của Trung Quốc là lúa hè sớm, chỉ chiếm 16,5% của vụ này, chứ không phải khoảng 5 - 7%, thậm chí 10% sản lượng của cả năm. Điều này đã được chính Bộ Nông nghiệp Trung Quốc “cải chính” hồi đầu tháng 8, bởi theo đánh giá của cơ quan này, sản lượng tổn thất do lũ lụt là dưới 2% và Chính phủ Trung Quốc đang tích cực hỗ trợ nông dân nước này gia tăng sản lượng ngũ cốc trong vụ thu, vụ sản xuất nông nghiệp chủ yếu được đánh giá là thuận lợi do có đủ nước cho trồng trọt của  nước này. Chắc chắn, cũng chính vì lý do này mà trong dự báo được công bố chỉ sau đó khoảng 10 ngày, Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ vẫn cho rằng, tổng sản lượng gạo của Trung Quốc trong năm nay sẽ tăng nửa triệu tấn giống hệt những dự báo trong ba tháng trước đó.

Ngược lại, theo đánh giá ban đầu, trận lũ lụt tồi tệ tại Pakistan đầu tháng 8 này đã gây tổn thất cho 0,678 trong tổng số 2,525 triệu ha lúa của nước này và làm giảm sản lượng gạo từ 5,949 triệu tấn xuống chỉ còn 4,352 triệu tấn (giảm gần 1,6 triệu tấn, tương ứng với gần 1/4 tổng sản lượng cả năm dự báo trong năm nay), cho nên có nhiều khả năng sẽ ảnh hưởng đến năng lực XK dự báo là 3,6 triệu tấn trong năm nay của quốc gia Nam Á này. Do vậy, tác nhân nguồn cung eo hẹp đẩy giá gạo thế giới tăng hiện nay chính là Pakistan, chứ không phải Trung Quốc.

Bên cạnh đó, việc Nga, Ucraina và Kazakhstan mất mùa tổng cộng 13,5 triệu tấn lúa mỳ, trong đó riêng Nga mất tới 8 triệu tấn, dẫn tới việc cấm XK chính là tác nhân quyết định giá của loại lương thực số 1 thế giới này tăng vọt trên thị trường thế giới những ngày vừa qua. Tuy nhiên, có nhiều khả năng tình trạng này sẽ không kéo dài quá lâu, vì kho dự trữ lúa mỳ thế giới vào cuối niên vụ hiện tại vẫn còn cao gần gấp đôi dự trữ gạo và vẫn cao hơn thời điểm ở mức “đáy”, dẫn tới cơn sốt nóng giá lương thực thế giới kỷ lục năm 2008 tới gần 50 triệu tấn. 

... rồi sớm hạ nhiệt

Mặc dù vậy, nếu theo dự báo hồi đầu trung tuần vừa qua của Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ về tình hình lúa gạo thế giới nói riêng và lương thực thế giới nói chung, cũng cần tính đến một xu thế ngược lại của giá gạo thế giới trong những tháng tiếp theo, có thể là bắt đầu từ tháng 2 năm 2011 sắp tới. Sở dĩ như vậy là bởi những lẽ sau đây:

Tương quan cung cầu lương thực thế giới hiện tại tốt hơn nhiều so với dự báo.

Trước hết, các số liệu thống kê cho thấy, tổng sản lượng gạo thế giới niên vụ 2009/2010 mới kết thúc tuy giảm 5,4 triệu tấn và 1,21% so với kỷ lục 448 triệu tấn của niên vụ 2008/2009 trước đó, nhưng cao hơn tới 10,5 triệu tấn so với dự báo mất mùa tồi tệ trên 16 triệu tấn hồi tháng 11 năm 2009 cũng của Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ làm dấy lên nỗi lo về cơn sốt nóng giá gạo thế giới khủng khiếp năm 2008 sẽ tái phát ngay trong năm nay.

Trong khi đó, tiêu dùng gạo thế giới niên vụ vừa qua cũng chỉ là 438,5 triệu tấn, thấp hơn 3 triệu tấn so với những dự báo trước đó, cho nên dự trữ gạo thế giới đạt xấp xỉ 95 triệu tấn, tăng 4,1 triệu tấn và 4,51% so với niên vụ trước.

Như vậy, đây đã là niên vụ thứ năm liên tiếp dự trữ gạo thế giới tăng và tổng mức tăng đạt 22,1 triệu tấn và 30,3% so với mức “đáy” chỉ với 72,9 triệu tấn vào cuối niên vụ 2004/2005.

Rõ ràng, “bồ gạo thế giới vơi” chính là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến cơn sốt nóng giá gạo thế giới bắt đầu bùng phát từ năm 2004, cho nên dự trữ liên tục được cải thiện đáng kể như hiện nay cũng chính là yếu tố khiến cho giá gạo thế giới có thể tiếp tục xu thế hạ nhiệt. Bên cạnh đó, dự trữ lúa mỳ trên quy mô toàn cầu trong niên vụ này cũng vẫn rất khả quan, cho nên rất khó có thể gây ra tình trạng sốt nóng giá cả ở mặt hàng lương thực số 1 thế giới này và lan toả sang thị trường gạo thế giới như một số ý kiến đã nêu.

Dự trữ của Thái Lan tăng đột biến, cũng như dự trữ gạo của Ấn Độ tiếp tục tăng và đạt kỷ lục chưa từng có sẽ gia tăng sức ép đẩy giá gạo thế giới đi xuống.

Trước hết, do sản lượng tiếp tục đứng ở mức cao, trong khi khối lượng gạo XK niên vụ vừa qua của Thái Lan chỉ ở mức 9,5 triệu tấn, cho nên dự trữ của nước này hiện đang ở mức kỷ lục gần 6,3 triệu tấn, vượt rất xa các dự báo của Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ. Đây chính là “bài toán khó” đối với cường quốc XK gạo số 1 thế giới, bởi như thực tế cho thấy, chỉ cần các nhà chức trách nước này có bất kỳ động thái đẩy một phần dự trữ trong kho gạo khổng lồ của mình ra thị trường như trong thời gian qua thì hầu như ngay lập tức gía gạo thế giới cũng bị ép xuống.

Bên cạnh đó, cho dù Ấn Độ mất mùa tới 10 triệu tấn trong niên vụ vừa qua, nhưng tiêu dùng cũng giảm mạnh chắc chắn là do giá gạo trong nước tăng quá mạnh, cho nên rất trớ trêu là kho dự trữ gạo của Chính phủ hiện đã đạt kỷ lục 20,5 triệu tấn, cao hơn cả năm được mùa kỷ lục trước đó 1,5 triệu tấn. Do vậy, bên cạnh việc cho phép XK những khối lượng nhỏ gạo trắng cho một vài quốc gia láng giềng cũng như một số quốc gia có quan hệ ngoại giao đặc biệt trong thời gian qua, còn hiện tại thì giá lương thực tại thị trường trong nước của Ấn Độ đang tiếp tục hạ nhiệt, cho nên việc tháo dỡ lệnh cấm XK gạo trắng đã áp dụng trong hai năm rưỡi vừa qua có nhiều khả năng chỉ là vấn đề thời gian. Có thể nói, một khi điều này trở thành hiện thực, lập tức giá gạo thế giới sẽ bị ép xuống và đây cũng chính là yếu tố khiến Thái Lan luôn luôn “thấp thỏm”, bởi chính cường quốc XK gạo số 1 thế giới là người chủ yếu được hưởng lợi kể từ khi Ấn Độ ra lệnh cấm XK gạo trắng đến nay.

Việc thế giới đang đón chờ một năm được mùa lớn chưa từng có như dự báo của Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ sẽ khiến tương quan cung cầu được cải thiện rất đáng kể, cho nên sức ép giá gạo thế giới giảm trở lại sẽ mạnh lên.

Trước hết, theo dự báo này, sản lượng sẽ là kỷ lục 459,2 triệu tấn, tăng 16,6 triệu tấn và 3,75% so với niên vụ 2009/2010 và cao hơn kỷ lục cũ của niên vụ 2008/2009 tới 11,2 triệu tấn và 2,50%. Do sẽ được mùa lớn như vậy, cho dù không phải “thắt lưng buộc bụng” như niên vụ vừa qua, mà tiêu dùng gạo thế giới sẽ tăng “bù” 18,1 triệu tấn và 4,13% để đạt kỷ lục mọi thời đại 456,6 triệu tấn, nhưng dự trữ gạo thế giới cuối vụ sẽ tăng thêm 2,5 triệu tấn để đạt 97,5 triệu tấn, còn nhập khẩu gạo thế giới tuy cũng tăng 1,3 triệu tấn, nhưng tổng nhu cầu cũng chỉ dừng lại ở mức 31,3 triệu tấn.

Trong đó, điều đặc biệt đáng chú ý là, cho dù cường quốc XK gạo số 1 thế giới Thái Lan sẽ tái lập kỷ lục XK 10 triệu tấn trong niên vụ hiện nay, nhưng kho gạo dự trữ của quốc gia này còn tăng thêm 1,1 triệu tấn và đạt kỷ lục mới trên 7,4 triệu tấn, tức là gần bằng 1/4 tổng nhu cầu nhập khẩu của toàn thế giới trong cả năm. Đây rõ ràng là một áp lực rất lớn đối với giá gạo thế giới.

Việc Thái Lan trong thời gian gần đây đã không ít hơn một lần muốn giải toả kho gạo dự trữ khổng lồ của mình nhưng đều không thành công không ngoài nguyên nhân giá bỏ thầu “bèo” dẫn đến lỗ quá lớn, cho nên đều phải huỷ thầu. Còn hiện tại, nhân lúc giá gạo đang nhích lên, trong khi XK vẫn còn giảm mạnh so với cùng kỳ và cứ với đà này thì cả năm chỉ có thể đạt 8 triệu tấn, cho nên đang có nhiều ý kiến thúc giục Chính phủ tận dụng cơ hội xuất bán dự trữ cho khu vực tư nhân mà không tổ chức đấu thầu công khai, cũng như tìm cách giải toả kho dự trữ khổng lồ này thông qua con đường các hợp đồng Chính phủ để tránh gây “ồn ào” khiến giá gạo thế giới có thể giảm mạnh. Đây có lẽ cũng là điều không hề dễ dàng, vì thời gian để xả hàng không dài, vì đầu tháng 11 tới đã là thời điểm nước này bước vào vụ thu hoạch mới, mà các kho dự trữ thì có lẽ cũng không thể chứa thêm.

Nói tóm lại, cho dù giá gạo thế giới những tháng cuối năm có thể tăng, nhưng ít có khả năng tăng mạnh như “thông lệ”, còn những tháng tiếp theo có nhiều khả năng hạ nhiệt. Trong điều kiện cán cân cung - cầu gạo thế giới tiếp tục được cải thiện đáng kể, kho gạo dự trữ ngày càng khổng lồ của Thái Lan có nhiều khả năng sẽ giữ vai trò “chiếc van” điều tiết giá gạo thế giới theo chiều hướng đó.

(Theo Nguyễn Đình Bích // Diễn đàn doanh nghiệp)