Bất thường vốn FDI

E-mail | Bản in | Lưu xem sau

Trong khi nước ta kỳ vọng vốn FDI sẽ giúp các ngành công nghiệp, nông nghiệp được chuyển giao công nghệ, hiện đại hóa nhưng thực tế nguồn vốn này đang “chảy” mạnh vào dịch vụ

Hơn 20 năm qua, vốn đầu tư trực tiếp từ nước ngoài (FDI) đã có những đóng góp tích cực cho sự tăng trưởng và phát triển kinh tế VN. Tuy nhiên, những đóng góp này mới thể hiện về lượng (tăng vốn cho nền kinh tế, tạo việc làm) mà chưa có sự thể hiện rõ rệt về chất (chuyển giao công nghệ, nâng cao kỹ năng cho người lao động, hiện đại hóa).
 
Ít doanh nghiệp nộp thuế
 
Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp (DN) đầu tư nước ngoài từ nước ngoài (VAFIE), GS-TS Nguyễn Mại, trong một hội nghị mới đây, đã cảnh báo hiện tượng bất thường trong thu hút vốn FDI. GS-TS Nguyễn Mại phân tích trong 10 năm đầu, nhà đầu tư nước ngoài chủ yếu rót vốn vào VN qua hình thức thành lập công ty liên doanh (chiếm khoảng 70-75%).
 
Tuy nhiên, đến nay, có đến 75% DN có 100% vốn nước ngoài. Chưa đủ thông tin để khẳng định về hậu quả của xu hướng này nhưng rõ ràng đây là một dấu hiệu bất thường.
 
Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan cho rằng bất thường trong hoạt động của nhiều DN FDI ở VN là họ hạch toán lỗ, kê khai đầu vào nhập khẩu cao để chuyển giá, chuyển lợi nhuận về công ty mẹ hưởng.
 
Vấn đề chuyển giá thể hiện rõ ở các DN sản xuất ô tô. Một số liệu để minh chứng cho khả năng này, thống kê của Cục Thuế TPHCM cho thấy năm 2009, 60% DN FDI báo cáo lỗ. Có thể dựa vào lý do đây là thời điểm suy thoái kinh tế nhưng trước đó, trong các năm 2007 và 2008, các DN FDI vẫn báo cáo lỗ lần lượt là 70% và 61,3%.
 
Chuyên gia kinh tế Bùi Kiến Thành phân tích nhiều DN FDI chọn VN vì xây nhà máy, thuê nhân công rẻ, sau đó chuyển nguyên vật liệu vào làm hàng xuất khẩu với giá rất thấp.
 
Một đôi giày xuất khẩu có giá trên hóa đơn 10-15 USD thì không thể có lãi để nộp thuế cho nước sở tại. Sau khi đôi giày này đến nước thứ 3, họ đổi hóa đơn để xuất khẩu đúng giá trị. Như thế, lợi nhuận hoàn toàn chuyển ra bên ngoài, VN không thu được thuế, chỉ có người lao động được trả lương nhưng cũng là mức lương phải co kéo mới đủ sống.
 
Cơ cấu lệch
 
Từ năm 1996, Chính phủ đã đưa ra những ưu đãi đặc biệt nhằm thu hút FDI đầu tư vào vùng nguyên liệu, chế biến nông -lâm -thủy sản và năm 2005 tiếp tục đưa ngành nuôi trồng, chế biến nông -lâm -thủy sản vào danh mục lĩnh vực đặc biệt ưu đãi nhưng đến năm 2008, nỗ lực này không đủ sức kích thích nhà đầu tư rót vốn.
 
Tuy nhiên, số liệu của nhóm nghiên cứu Trường ĐH Kinh tế -ĐH Quốc gia Hà Nội do PGS- TS Phùng Xuân Nhạ công bố năm 2010 cho thấy trái với xu hướng suy giảm đầu tư của ngành nông nghiệp là sự bùng phát vốn FDI vào ngành dịch vụ. Trong vòng hai năm 2006-2007, các dự án về dịch vụ tăng thêm 2,59% về số lượng và tăng 2,56% về vốn đăng ký.
 
Dự án xây dựng văn phòng, căn hộ giảm 0,9% nhưng lại tăng 3,32% về vốn đăng ký. Điều này cho thấy quy mô vốn của các dự án bất động sản (BĐS) tăng đáng kể. Đặc biệt năm 2008, cơ cấu ngành có sự thay đổi mạnh: 18% tổng vốn đăng ký vào dầu khí, 32% vào công nghiệp nặng, 3% vào công nghiệp nhẹ nhưng có tới 24% vào BĐS. Theo đánh giá của nhóm nghiên cứu, dòng tiền tăng mạnh ở những ngành tập trung vốn nhưng ít có sức tác động lan tỏa về công nghệ, kỹ năng như dầu khí, BĐS, khách sạn.
 
Đáng lưu ý là các dự án BĐS thường kéo dài có tác động trong dài hạn nên xu hướng dịch chuyển cơ cấu đầu tư theo ngành như hiện nay khó có thể mang lại hiệu quả chuyển giao và nâng cấp công nghệ. Hậu quả là đến năm 2009, 10% DN vẫn sử dụng công nghệ của thập niên 70, 30% sử dụng công nghệ của thập niên 80 và 50% sử dụng công nghệ của thập niên 90.
 
TS Nguyễn Đình Cung, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương, đánh giá: Kỳ vọng về các dự án FDI đưa công nghệ cao vào VN sau 20 năm thu hút FDI chưa đạt được. Dòng vốn này cũng không tạo ra nguồn cung ngoại tệ như mong muốn vì giá trị nhập khẩu của khu vực FDI quá lớn so với giá trị xuất khẩu. Như vậy, một phần GDP đã được chuyển ra bên ngoài, chưa tạo được sự thịnh vượng cho nền kinh tế VN và góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế từ thấp đến cao.
 
Theo Bộ KH-ĐT, trong 7 tháng qua, DN FDI trong cả nước xuất siêu 1,221 tỉ USD nhưng nếu không kể dầu thô, khối DN này nhập siêu đến 1,7 tỉ USD.
 
Cần cách tiếp cận mới
 
GS-TS Nguyễn Mại đề xuất cần có hướng tiếp cận mới về cơ cấu FDI. VN đã trải qua thời kỳ vừa coi trọng số lượng vừa coi trọng chất lượng FDI vì tiềm lực kinh tế của đất nước có hạn, DN trong nước còn quá ít. Trong mô hình tăng trưởng mới, phải giải quyết bài toán nâng cao hiệu quả đầu tư kể cả trong nước và FDI để hướng tới hình thành cơ cấu kinh tế hiện đại. Do vậy, chất lượng phải trở thành tiêu chí hàng đầu trong việc thu hút FDI.
 
Theo TS Trần Đình Thiên, Viện trưởng Viện Kinh tế VN, nền kinh tế VN hiện đang dựa quá lâu vào phát triển tài nguyên chưa được thị trường hóa, dẫn đến sinh ra nhiều yếu kém. Nhà nước cũng cho nhà đầu tư nước ngoài khai thác tài nguyên, dẫn đến tranh chấp tài nguyên. Vấn đề này cần được điều chỉnh.

(Người Lao Động)