Thị trường ngoại tệ tự do: Trong co cụm, ngoài sôi động

Đồng thời, thanh tra NHNN cũng đã tăng cường thanh kiểm tra việc tuân thủ các quy định về hoạt động mua bán ngoại tệ, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm. Việc kiểm tra gắt gao khiến bề mặt của hoạt động mua bán ngoại tệ theo giá “chợ đen” trở nên trầm lắng, nhưng thực chất hoạt động mua bán ngoại tệ vẫn lén lút diễn ra khá sôi động...

Mua bán USD tự do tạm lắng?

 Sau khi có thông báo trên các phương tiện thông tin đại chúng NHNN sẽ tăng cường kiểm tra hoạt động mua bán ngoại tệ, hoạt động mua bán ngoại tệ tại các cửa hàng kinh doanh vàng, điểm thu đổi ngoại tệ chui trên địa bàn TX.TDM, thị trấn Lái Thiêu... trở lên trầm lắng. Khác với trước đây, hiện nay những người có nhu cầu mua bán ngoại tệ khi đến các cửa hàng vàng thường phải nán lại lâu hơn vì nhu cầu về mua bán ngoại tệ không được đáp ứng nhanh chóng như trước. Việc mua bán ngoại tệ đã có sự dè dặt hơn, khi bước chân vào cửa hàng vàng hỏi mua bán USD, khách thường bị “soi” với con mắt cảnh giác.

 
Trường hợp khách vào cửa hàng vàng để mua bán USD bị cửa hàng từ chối cũng là chuyện bình thường. Trong vai người cần mua USD, chúng tôi đã vào 3 cửa hàng vàng (những nơi trước đây chuyên mua và bán USD) tại chợ Thủ Dầu Một, nhưng đều bị từ chối với lý do không mua bán ngoại tệ và họ còn chỉ cho chúng tôi vào ngân hàng để bán USD. Sang thêm cửa hàng vàng khác, gặp lúc khách hàng điện thoại hỏi giá USD, cửa hàng trả lời không biết giá, không bán USD. Rõ ràng, thông qua việc kiểm tra gắt gao cùng một vài trường hợp vi phạm đã bị ngành chức năng xử phạt trong thời gian qua đã khiến hoạt động mua bán ngoại tệ hoạt động “chợ đen” đã tạm lắng dịu. Tuy nhiên, khác với bên trong, bên ngoài các cửa hàng này luôn có đội ngũ “cò” chờ sẵn để hỏi mua và bán USD nếu khách có nhu cầu. Liệu đây có phải là mạng “chân rết” của các cửa hàng vàng?

 Hoạt động lén lút vẫn sôi động

 Tuy tình hình mua bán ngoại tệ tự do đã tạm lắng dịu, nhưng vẫn có những dấu hiệu cho thấy, hoạt động mua bán ngoại tệ (chứ không phải thu đổi) vẫn diễn ra nhưng thận trọng và kỹ lưỡng hơn. Chỉ có những khách hàng quen biết, có mối quan hệ (kể cả các tổ chức) làm ăn từ trước với cửa hàng vàng thì việc mua bán USD theo giá “chợ đen” mới diễn ra. Việc thông báo giá/thỏa thuận mua/bán chủ yếu thông qua điện thoại. Thực tế cho thấy, hầu như tiệm vàng nào tại TX.TDM, Lái Thiêu, An Thạnh cũng đều thu đổi ngoại tệ. Khách vãng lai có nhu cầu mua bán ngoại tệ với số lượng ít thì chủ tiệm vàng thực hiện trực tiếp tại quầy. Riêng mối quen, thu gom ngoại tệ với số lượng lớn thì các tiệm vàng thực hiện giao dịch qua điện thoại, giao ngoại tệ tận nhà nhằm tránh bị kiểm tra. Khách hàng N.T.A ở An Sơn, Thuận An, cho biết việc mua bán USD tại các cửa hàng vàng vừa nhanh chóng vừa dễ dàng, khách hàng không cần thực hiện thủ tục gì cả nên người dân vẫn có tâm lý thích ra thị trường tự do để mua bán USD hơn là vào các ngân hàng. Điều hấp dẫn hơn là giá thu đổi USD tại các tiệm vàng luôn nhỉnh hơn các ngân hàng.

 Hoạt động mua bán ngoại tệ không chỉ diễn ra tại các cửa hàng tư nhân mà ngay cả một số đại lý thu đổi ngoại tệ cho ngân hàng vẫn lén lút mua bán USD cho các cá nhân, tổ chức. Chủ một cửa hàng vàng cho biết, hiện giá mua vào là 18.250 VND/USD, bán ra 18.350 VND/USD và vẫn với phương châm “mua bao nhiêu cũng có nhưng phải kín đáo”. Theo một chuyên gia ngân hàng, thực tế thời gian qua việc cấp phép quầy thu đổi ngoại tệ ở NHNN cũng không chặt chẽ. Khi kiểm tra phát hiện thì chỉ nhắc nhở, không có biện pháp chế tài nên một thời gian dài nhiều ngân hàng thương mại vẫn “vô tư” thả nổi việc quản lý các quầy thu đổi ngoại tệ, làm ảnh hưởng đến thị trường.

 Siết chặt các điểm thu đổi ngoại tệ

 Mới đây, với Quyết định 21 của NHNN về việc quản lý quầy thu đổi ngoại tệ, NHNN đã thay đổi quy định về đối tượng và điều kiện mở quầy thu đổi ngoại tệ theo hướng siết lại. Quy định mới không giới hạn đối tượng được ủy nhiệm làm đại lý thu đổi ngoại tệ, cho phép các tổ chức kinh tế thuộc mọi thành phần có đủ điều kiện có thể làm đại lý cho các NHTM. Tuy nhiên, với định hướng hoạt động là chủ yếu phục vụ khách du lịch nước ngoài nên đại lý thu đổi ngoại tệ được quy định chặt hơn. Các đại lý này được đặt tại những địa điểm có đông khách du lịch nước ngoài như khách sạn từ 3 sao trở lên, cửa khẩu quốc tế, văn phòng bán vé của hãng hàng không, hàng hải, du lịch nước ngoài, văn phòng bán vé quốc tế của các hãng hàng không Việt Nam, khu vui chơi giải trí dành riêng cho người nước ngoài và các khu du lịch, trung tâm mua sắm, siêu thị có nhiều khách nước ngoài...

 Còn hiện nay, nhiều cửa hàng vàng ở những khu vực có ít hoặc không có khách du lịch vẫn có giấy phép thu đổi ngoại tệ. Vì vậy từ đầu năm đến nay, sau khi rà soát, xem xét các điều kiện mở quầy thu đổi ngoại tệ theo quy định mới, trên địa bàn tỉnh chỉ có 2 đơn vị được cấp phép thu đổi ngoại tệ (so với trước đây là 9 đơn vị). Tuy nhiên, cán bộ chuyên trách NHNN - Chi nhánh Bình Dương cũng thừa nhận, với lực lượng mỏng, hoạt động thu đổi ngoại tệ tại các NHTM, tiệm vàng cũng trở nên kỹ lưỡng hơn, NHNN cũng khó có thể kiểm tra hết. Vì vậy, với Quyết định 21 của NHNN, trách nhiệm sẽ thuộc về các NHTM, nếu kiểm tra phát hiện điểm thu đổi nào vi phạm sẽ thực hiện xử lý đúng quy định.

Trong thời gian qua, NHNN - Chi nhánh Bình Dương đã tăng cường kiểm tra hoạt động thu đổi ngoại tệ và đã phát hiện một số sai phạm như thu phí mua bán ngoại tệ trái quy định; một số ngân hàng mua bán USD thông qua công cụ phái sinh (forward, swap, option...) và đã lợi dụng các công cụ này để mua bán vượt tỷ giá theo quy định của NHNN; một số phòng giao dịch áp dụng tỷ giá USD/VND niêm yết cao hơn tỷ giá bình quân liên ngân hàng do NHNN công bố mà tỷ lệ vi phạm nhiều là đại lý của các tổ chức tín dụng, thậm chí có một số đại lý không niêm yết tỷ giá. Bên cạnh đó là các sai phạm trong chứng từ thu đổi ngoại tệ. Hầu hết các đại lý thu đổi ngoại tệ đều chưa ghi đầy đủ thông tin của khách hàng; sổ sách không cập nhật kịp thời, thậm chí không có sổ sách ghi chép; xử lý tiền giả USD không tiến hành tịch thu mà trả lại cho khách hàng...