Sức chứa kinh tế tỉnh Đồng Nai trong quá trình phát triển đến năm 2020

E-mail | Bản in | Lưu xem sau

Sức chứa hợp lý là một trong những vấn đề trọng tâm nghiên cứu phát triển bền vững của vùng. Cho đến nay, đã có nhiều nghiên cứu nước ngoài về sức chứa. Tuy nhiên, ở nước ta, chưa có nhiều nghiên cứu về vấn đề này trong quá trình phát triển kinh tế một cách trọn vẹn từ lý luận cho đến ứng dụng vào thực tiễn.
   

Theo những kết quả nghiên cứu ban đầu về vấn đề này và cụ thể ở tỉnh Đồng Nai do nhóm tác giả nghiên cứu theo sự đặt hàng của Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Đồng Nai đã đạt được một số kết quả nhất định. Bài báo này xin giới thiệu một số nội dung về xác định sức chứa hợp lý trong quá trình phát triển kinh tế của tỉnh Đồng Nai.

Khu Công nghiệp Nhơn Trạch, Đồng Nai

Về sức chứa hợp lý

Sức chứa hợp lý được hiểu là giới hạn cho phép để phát triển kinh tế-xã hội cả về mặt lượng và chất trên một lãnh thổ nhất định và trong một thời gian nhất định nhằm mục đích phát triển hài hoà, bền vững, đạt hiệu quả kinh tế-xã hội cao. Phụ thuộc vào các điều kiện phát triển theo những thời kỳ khác nhau, thì sự tăng/giảm quy mô sản xuất, dân số và các hoạt động kinh tế, xã hội khác sẽ làm ảnh hướng tốt/xấu đến môi trường và các vấn đề kinh tế-xã hội, hiệu quả kinh tế. Giới hạn của sự phát triển kinh tế-xã hội tỉnh  thay đổi theo thời gian, phụ thuộc vào trình độ phát triển khoa học-công nghệ và trình độ giao lưu, hợp tác kinh tế của từng thời kỳ.

Như vậy khi nói đến sức chứa, phải đề cập đến khả năng “tối đa” phát triển kinh tế-xã hội, mục tiêu và mục đích của phát triển; đến nguồn lực và điều kiện sẵn có của tỉnh, nói đến thời gian và trình độ phát triển đã và sẽ đạt được của tỉnh.

Sức chứa có thể phân ra thành nhiều loại, phụ thuộc vào tiêu chuẩn. Theo vùng, sức chứa chia thành sức chứa khu vực thành thị, sức chứa khu vực nông thôn, sức chứa của tỉnh, sức chứa của vùng.v.v. Sức chứa của một vùng không chỉ xét trên diện tích bề mặt mà bao gồm cả không gian, dưới lòng đất, ngoài biển và đáy biển; Theo thời gian, sức chứa được chia thành sức chứa hiện tại và sức chứa tương lai. Không có sức chứa vĩnh viễn, sức chứa mỗi thời kỳ ứng với trình độ khoa học-công nghệ của quốc gia và mỗi vùng, tỉnh; Theo ngành kinh tế, sức chứa được chia thành sức chứa của khu vực công nghiệp, khu vực nông nghiệp; Theo tính chất, sự hợp lý của sức chứa được xác định rõ là trong điều kiện khoa học-công nghệ chưa thay đổi mà vượt quá “giới hạn cho phép” sẽ có trở ngại. Khi nói đến “sức chứa” là nói đến “giới hạn” có thể đạt được trong điều kiện phát triển “bền vững”, nếu vượt quá nó sẽ khó khăn, vấp váp. Để xác định tính “hợp lý” trong sức chứa kinh tế tỉnh, cần chú ý đến hai khía cạnh sau đây:

Thứ nhất, nếu phát triển kinh tế trong tỉnh đạt đến giới hạn, thậm chí phát triển “tối đa”, song không “bền vững” thì không phải là sức chứa hợp lý. Như vậy “sức chứa hợp lý” của vùng  không lấy “tối đa” làm mục tiêu.

Thứ hai, nếu phát triển vì “bền vững” nhưng không phát triển đến giới hạn, lãnh thổ của tỉnh còn “trống vắng”, không gian tỉnh bị bỏ “lãng phí” thì cũng không phải là sức chứa hợp lý.

Sức chứa kinh tế của tỉnh là một tiêu chí, nội dung để xem xét và luận chứng tổ chức lãnh thổ kinh tế trên địa bàn tỉnh.

Công cụ và phương pháp xác định sức chứa hợp lý

Một trong các công cụ phân tích sức chứa là hệ thống chỉ tiêu phân tích. Để đo sức chứa dân số, người ta sử dụng chỉ tiêu sức chịu tải dân số của đất đai và sức chịu tải dân số thông qua mật độ dân số. Sức chứa về các điều kiện sống được phân tích đánh giá bằng khả năng giới hạn về cấp nước, về đất ở và khả năng đáp ứng về lương thực thực phẩm,... Tuy nhiên trong nền kinh tế thị trường, vấn đề lương thực, thực phẩm không phải là vấn đề quyết định sức chứa, bằng giao lưu hợp tác có thể giải quyết nhu cầu lương thực. Nếu các yếu tố khác không đổi, giới hạn khả năng cấp nước và khả năng đáp ứng về đất ở có ý nghĩa quyết định đến khả năng sức chứa dân số của một vùng, một tỉnh.

Giới hạn phát triển công nghiệp được tập trung vào: Giới hạn về năng lượng, về nguyên vật liệu, nguồn nhân lực, nguồn nước, đất cho công nghiệp. Sức chứa về phát triển nông, lâm, ngư nghiệp cho từng loại (như lúa, cây công nghiệp, chăn nuôi gia súc...; phát triển rừng; phát triển thuỷ sản) đều có thể tính toán được cho mỗi vùng trên cơ sở tiềm năng đất.

Sức chưa hợp lý để phát triển kinh tế tỉnh là tổng hoà các chỉ tiêu nêu trên. Sau khi phân tích từng chỉ tiêu, có thể xác định sức chứa hợp lý trên cơ sở tìm thấy điểm chung của các chỉ tiêu. Tuy nhiên các giới hạn sức chứa được xét trên 3 nội dung chính, đó là: (1)- Dân số cho phát triển vùng trong thời kỳ; (2)- Mức phát triển tối đa và tối thiểu (khoảng xác định) một số ngành quan trọng như công nghiệp, khu công nghiệp, nông nghiệp và điều kiện đảm bảo về kết cấu hạ tầng kinh tế, xã hội; (3)- Sức chứa trên cơ sở giao lưu, hợp tác liên vùng.

Sức chứa lãnh thổ của tỉnh Đồng Nai và những vấn đề đặt ra

(PGS. TS. Nguyễn Văn Phú - Tạp chí kinh tế và dự báo)

Bài thuộc chuyên đề: Việt Nam: Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2011-2020