Thảo luận bàn tròn : Việc thực thi, một ưu tiên của tất cả các quốc gia (Phần 1)

E-mail | Bản in | Lưu xem sau

Nhiều quốc gia đã thông qua những đạo luật phức tạp bảo vệ sở hữu trí tuệ nhằm gia nhập các hiệp định hoặc các tổ chức quốc tế và khu vực. Với việc làm đó, một quốc gia đã có được bước đi quan trọng đầu tiên. Tuy nhiên, việc ban hành các đạo luật đơn thuần không giúp cho một quốc gia thực thi hiệu quả các quyền của chủ sở hữu. Điều đó đòi hỏi phải xây dựng những cơ chế thực thi thích hợp.

Tại sao việc thực thi một cách hiệu quả lại thường chậm chễ hơn thời điểm đạo luật đã bắt đầu có hiệu lực? Đâu là những rào cản của việc thực thi? Liệu tất cả hay chỉ một số ít các quốc gia sẽ được hưởng những ích lợi của việc thực thi?

Văn phòng các Chương trình Thông tin Quốc tế (IIP) thuộc Bộ Ngoại giao đã mời một nhóm các chuyên gia của Chính phủ Hoa Kỳ đã thảo luận những câu hỏi trên và những vấn đề khác liên quan đến việc thực thi các quyền sở hữu trí tuệ (IPR). Được điều hành bởi Berta Gomez và sau đó là một tác giả-nhà biên tập cao cấp của Văn phòng An ninh Kinh tế thuộc IIP, cuộc thảo luận bàn tròn có sự tham gia của: Michael Smith, cố vấn luật sư của Văn phòng thực thi thuộc Văn phòng Sáng chế và Nhãn hiệu Thương mại Hoa Kỳ (USPTO); Jason Gull, luật sư tại tòa của Phòng Tội phạm Máy tính và Sở hữu Trí tuệ, Bộ Tư pháp Hoa Kỳ; và Joseph Howard, cố vấn luật sư cao cấp thuộc bộ phận Quyền Sở hữu Trí tuệ, Cục Hải quan và Bảo vệ Biên giới Hoa Kỳ, Bộ An ninh Nội địa.

Theo các chuyên gia này, việc thực thi hiệu quả các quyền sở hữu trí tuệ nên là một ưu tiên của tất cả các quốc gia tìm kiếm sự tăng trưởng kinh tế và sự tham gia đầy đủ vào nền kinh tế thế giới. Sau đây là nội dung cuộc thảo luận của họ.

CHỦ TỌA CUỘC HỌP: Trước hết, việc thực thi hiệu quả nên được đặt vào đâu thì thích hợp trong chiến lược tổng thể về sở hữu trí tuệ?

SMITH: Khi mà nền kinh tế thế giới phát triển và các nền kinh tế phụ thuộc nhiều hơn vào thông tin thuộc sở hữu của công nghệ cao, thì tầm quan trọng của việc bảo vệ các quyền sở hữu trí tuệ cũng tăng lên.

Khi Văn phòng Sáng chế và Nhãn hiệu thương mại bắt đầu tiến hành việc đào tạo ở nước ngoài năm 1997, điểm nhấn chính là việc gợi ý cho các quốc gia soạn thảo những đạo luật phù hợp với các điều khoản của Hiệp định về các Khía cạnh Thương mại của Quyền Sở hữu Trí tuệ của Tổ chức Thương mại Thế giới (TRIPS). Theo thời gian, điểm nhấn đã được chuyển từ các đạo luật này sang những gì mà hàng ngày các quốc gia thực tế đang làm. Chúng tôi nhận ra rằng nhiều quốc gia có các đạo luật trong sách vở phù hợp với Hiệp định TRIPS, song còn rất nhiều việc phải làm để thực thi những quyền này ở các khu vực biên giới và trong các hệ thống tòa án dân sự và hình sự.

Khi mà tác quyền, thương hiệu thương mại và sáng chế trở nên ngày càng quan trọng hơn đối với nền kinh tế Hoa Kỳ, thì lợi ích của chúng ta trong việc bảo vệ những quyền đó ở nước ngoài cũng tăng lên. Và những chủ sở hữu người Mỹ hoặc người nước khác trên khắp thế giới sẽ không muốn đầu tư vào những quốc gia, nơi mà hàng ngày, tác quyền, sáng chế, nhãn hiệu thương mại và bí mật thương mại không được bảo vệ thích đáng.

GULL: Theo quan điểm của chúng tôi ở Bộ Tư pháp, việc làm điều hòa các luật sở hữu trí tuệ trên thế giới thông qua các điều ước quốc tế, thậm chí là từ Công ước Berne, là quan trọng nhằm xác định quyền của các tác giả, nhà phát minh và các công ty đối với sản phẩm của họ. Chúng tôi muốn được chứng kiến các quốc gia đi đến một thỏa thuận chung về những quyền này nên như thế nào.

Tuy nhiên, nếu thực thi không hiệu quả, những đạo luật này về cơ bản sẽ chỉ là những lời hứa suông. Việc thực thi một cách hiệu quả các đạo luật này là cần thiết để các tác giả, nhà phát minh có thể đưa ra những quyết định hợp lý về việc liệu họ có nên xuất bản, công bố hay phát minh một thứ gì đó hay không.

Trong vài năm gần đây, việc thực thi đã trở thành một vấn đề quan trọng hơn nhiều. Một loạt các yếu tố, kể cả những tiến bộ trong việc vận chuyển đường thủy, trong công nghệ, viễn thông và Internet, đã tạo nên những thị trường ngày càng mang tính quy mô toàn cầu.

Khi mà những hàng hóa hữu hình có thể di chuyển qua biên giới dễ dàng và với chi phí rẻ, thì các vấn đề về sở hữu trí tuệ cũng coi như được “xuất khẩu”. Chẳng hạn như hàng giả được sản xuất tại Đông Á đã trở thành một vấn nạn từ lâu nay. Song việc sản xuất hàng giả như vậy còn trở thành một vấn nạn thậm chí lớn hơn vì các sản phẩm trở nên rẻ hơn và dễ dàng được chuyên chở tới nhiều nơi trên thế giới.

Internet cho phép việc thông báo ngay lập tức những thông tin trên thế giới gần như miễn phí. Vì vậy, bên cạnh hoạt động tích cực mà công nghệ này mang lại, người ta đang sử dụng Internet để xâm phạm ồ ạt quyền sở hữu trí tuệ. Vấn nạn này đang tăng lên khi khu vực kỹ thuật số của nền kinh tế đang lớn mạnh tại Hoa Kỳ và những quốc gia khác.

CHỦ TỌA CUỘC HỌP: Ông nói rằng những tiến bộ trong việc chuyên chở làm cho hàng hóa di chuyển dễ dàng hơn qua biên giới. Liệu đây có phải là một rào cản đối với việc thực thi hiệu quả?

HOWARD: Có lẽ rào cản lớn nhất đối với việc thực thi hiệu quả chính là sự thiếu hiểu biết một cách đầy đủ giá trị của các quyền sở hữu trí tuệ của mọi quốc gia tham gia vào hoạt động thương mại quốc tế.

Tôi đã diễn thuyết tại một số nước, và người ta đã hỏi tôi: “Tại sao tôi phải làm điều đó? Tại sao chúng ta lại đang bảo vệ những quốc gia và những nhà sản xuất giàu có - những người nắm trong tay những quyền sở hữu trí tuệ này?”.

Câu trả lời của tôi là: thứ nhất, nếu đất nước của bạn được quản lý bởi pháp quyền và đã ký kết những điều ước quốc tế nào đó, thì việc tôn trọng các cam kết này là bắt buộc. Thứ hai, khi đất nước bạn xây dựng các khu vực kinh tế của riêng mình, trong đó những nhà sản xuất, nhà phát minh hoặc thợ thủ công đang tạo ra những tài sản trí tuệ, thì điều quan trọng là bạn trao cho họ giá trị đầy đủ của những quyền của họ.

Nhiều khi, người ta không thừa nhận rằng việc bảo vệ sở hữu trí tuệ là quan trọng đối với việc tạo thêm việc làm - điều dẫn tới sự tăng trưởng kinh tế và chất lượng cuộc sống tốt hơn. Nếu bạn không tôn trọng các quyền sở hữu trí tuệ, sẽ không có ai muốn đầu tư vào đất nước của bạn. Bạn sẽ không thu hút được vốn đầu tư nước ngoài mà bạn cần để cải thiện đời sống của người dân trong đất nước bạn.

Một khi người dân coi trọng giá trị của pháp quyền, thì rõ ràng là nó không chỉ làm lợi cho các nước giàu.

GULL: Tôi cũng được khán giả nước ngoài hỏi rằng: “Tại sao lại bảo vệ sở hữu trí tuệ trong khi tất cả là nhãn hiệu Hoa Kỳ hoặc của các quốc gia giàu có? Tại sao tôi lại phải vâng lệnh của những công ty Hoa Kỳ này?” Câu trả lời là, cũng giống như cách mà các chủ sở hữu nhãn hiệu thương mại bảo vệ nhãn hiệu của họ, các quốc gia cũng cần cố gắng để thực thi IPR nhằm bảo vệ danh tiếng của chính quốc gia mình.

Một nhãn hiệu thương mại chỉ đơn thuần là một nhãn hiệu. Nó mang những thông tin về danh tiếng của nhà sản xuất và của sản phẩm. Nếu như chủ sở hữu của một nhãn hiệu thương mại nào đó bắt đầu cho ra đời những sản phẩm chất lượng kém, mọi người sẽ ngừng mua sản phẩm đó. Danh tiếng vì thế sẽ suy giảm.

Để khuyến khích đầu tư, bạn cần một thể chế pháp lý hiệu quả bảo vệ quyền con người, trong đó có quyền sở hữu trí tuệ. Một quốc gia có thể xây dựng hình ảnh nhãn hiệu của riêng mình thông qua việc bảo đảm thực thi quyền sở hữu trí tuệ một cách hiệu quả. Ngược lại, những quốc gia thờ ơ với việc thực thi IPR sẽ phải phải chịu hậu quả về danh tiếng và môi trường đầu tư.

SMITH: Một rào cản quan trọng khác đối với việc thực thi hiệu quả là việc thiếu ý chí chính trị. Sẽ rất khó khăn cho các cơ quan thực thi coi những vấn đề này là quan trọng và đáng được dành những nguồn lực để giải quyết khi thiếu vắng ý chí chính trị bắt đầu ngay từ cấp cao nhất của chính phủ.

Khi USPTO tiến hành các trợ giúp kỹ thuật, chúng tôi đã cố gắng giải thích vì sao việc thực thi lại quan trọng đối với nền kinh tế địa phương. Ví dụ như, âm nhạc địa phương không chỉ là vấn đề di sản văn hóa bản địa, nó là vấn đề bản quyền liên quan đến yếu tố kinh tế đối với các ngành công nghiệp địa phương. Đặc biệt là ở châu Á, chúng tôi đã nhận thấy có một sự liên kết giữa khả năng đưa ra các cơ chế thực thi hiệu quả của một quốc gia với sự tăng trưởng của lĩnh vực âm nhạc do các nghệ sĩ địa phương sáng tác.

CHỦ TỌA CUỘC HỌP: Nhưng chính phủ sẽ đưa ra những biện pháp thực thi hiệu quả như thế nào một khi nó đã quyết định làm vậy?

GULL: Mặc dù ý chí chính trị rõ ràng là quan trọng, song điều đó không có nghĩa là bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ chỉ đơn thuần là vấn đề thuyết phục các tầng lớp trên trong chính phủ rằng đó là một vấn đề quan trọng và rằng những nghị định của họ sẽ dẫn tới việc thực thi ở cấp cơ sở.

Về mặt nhận thức của công chúng, chính phủ cần bảo đảm được việc công chúng đồng ý rằng sở hữu trí tuệ đáng được bảo vệ. Quan điểm của Michael về âm nhạc bản địa là một quan điểm rất hay.

Tất nhiên, nhiều sản phẩm ăn cắp bản quyền là bản sao của những sản phẩm của các công ty Hoa Kỳ, như các phần mềm của Microsoft hay các đĩa CD của các ngôi sao nhạc pop Hoa Kỳ, mà sau đó được bán ở nước ngoài. Nhưng nếu một quốc gia để cho nạn ăn cắp bản quyền không được kiểm soát, thì những ngành công nghiệp của chính nó như âm nhạc, phim ảnh hoặc phần mềm cũng sẽ phải chứng kiến việc những sản phẩm của mình bị ăn cắp bản quyền cùng với các sản phẩm của Hoa Kỳ. Do các nhà sáng tạo âm nhạc, phim ảnh hay phần mềm trong nước có xu hướng ngày càng phụ thuộc nhiều hơn vào thị trường trong nước họ để kiếm sống, nên nạn ăn cắp bản quyền ở mức độ cao sẽ gây hại nhiều nhất đối với chính các nhà sản xuất trong nước.

Nạn ăn cắp bản quyền có thể còn làm cho các ngành công nghiệp trong nước gặp khó khăn hơn trong việc cạnh tranh với các công ty lớn nước ngoài. Ở những quốc gia nơi mà mọi loại CD, DVD hay phần mềm đều sẵn có chỉ với giá 1 đến 2 đô-la mỗi đĩa, thì các hãng phim và nhà sản xuất địa phương sẽ cảm thấy rất khó khăn trong việc cạnh tranh dựa trên cơ sở giá cả với các phần mềm ra đời từ Thung lũng Silicon hay những tác phẩm điện ảnh lớn của Hollywood.

Thật mỉa mai là những quốc gia muốn tránh sự tràn lan của hàng hóa Mỹ lại chính là những quốc gia có thể cân nhắc tăng cường việc bảo vệ sở hữu trí tuệ của họ. Điều đó, về lâu dài sẽ phục vụ cho ngành công nghiệp địa phương thông qua việc cho phép nó tăng trưởng và thông qua khuyến khích đầu tư.

Nếu như công chúng đồng lòng với việc bảo vệ sở hữu trí tuệ, thì các nhân viên cảnh sát cũng sẽ rất hăng hái đóng cửa những cửa hàng trên phố bày bán hàng giả và hàng ăn cắp bản quyền. Các công tố viên sẽ hăng hái theo đuổi các vụ kiện bởi vì họ sẽ không phải đối mặt với sự tức giận của công chúng. Các thẩm phán sẽ hăng hái hơn trong việc đưa ra các hình phạt ngăn chặn như phạt tù hoặc phạt tiền.

HOWARD: Điều đặc biệt quan trọng đối với một quốc gia là có một cơ chế mà thông qua đó, một chủ sở hữu nước ngoài có thể thu hút sự chú ý của cơ quan có thẩm quyền đối với một vấn đề và có cơ hội nhận được sự thực thi nhân danh mình. Điều này sẽ giúp họ vượt qua được sự trì trệ vốn sẽ tồn tại nếu thiếu một cơ chế như vậy. Nó cũng khuyến khích chính quyền thực thi các quyền nữa.

(Còn tiếp)

(Theo maxreading)