Joseph Stiglitz: Cách thoát khỏi khủng hoảng tài chính toàn cầu

E-mail | Bản in | Lưu xem sau

Trong số ra ngày 27/10, tạp chí Time đã đăng ý kiến của Joseph Stiglitz, người đoạt giải Nobel Kinh tế năm 2001, về cách thức cuộc khủng hoảng tài chính diễn ra và các biện pháp giải quyết khủng hoảng.

Hàng loạt những tin xấu trong những ngày qua đã khiến dư luận trên toàn thế giới hết sức hoang mang. Các thị trường chứng khoán xuống dốc, các ngân hàng ngừng cho nhau vay trong khi lãnh đạo các ngân hàng trung ương và các bộ trưởng tài chính xuất hiện thường xuyên trên truyền hình với vẻ mặt rất mệt mỏi.

Nhiều nhà kinh tế cảnh báo rằng chúng ta đang đối mặt với cuộc khủng hoảng tài chính tồi tệ nhất kể từ năm 1929. Tin tốt duy nhất là giá dầu cuối cùng cũng bắt đầu hạ nhiệt.

Vào những ngày này, nhiều người Mỹ thấy sợ hãi và hoang mang trong khi dân chúng ở các quốc gia khác có cảm giác ngờ ngợ.

Châu Á đã trải qua một cuộc khủng hoảng tài chính tương tự hồi cuối những năm 1990 và rất nhiều nước khác (trong đó có Argentina, Thổ Nhĩ Kỳ, Mexico, Na Uy, Thụy Điển, Indonesia và Hàn Quốc) cũng hứng chịu ngân hàng khủng hoảng, thị trường tài chính sụp đổ còn tín dụng thì chao đảo.

Chủ nghĩa tư bản có thể là hệ thống kinh tế tốt nhất mà nhiều nước đi theo nhưng không một quốc gia nào nói rằng họ đã tạo ra được sự bình ổn.

Thực tế, trong khoảng 30 năm qua, các nền kinh tế thị trường phải đối mặt với hơn 100 cuộc khủng hoảng. Đó là lý do tại sao tôi cùng nhiều nhà kinh tế khác tin rằng sự điều chỉnh và giám sát của chính phủ là một phần cốt yếu đối của một nền kinh tế thị trường đang hoạt động. Nếu không, các cuộc khủng hoảng kinh tế nghiêm trọng sẽ tiếp tục xảy ra thường xuyên ở các khu vực khác nhau trên thế giới. Và bản thân thị trường thôi chưa đủ. Chính phủ phải đóng một vai trò.

Thật tốt là Bộ trưởng Ngân khố Mỹ Henry Paulson dường như, rốt cục, cũng ngả sang ý kiến rằng chính phủ Mỹ cần phải giúp tái tư bản hóa các ngân hàng của chúng ta và sẽ tiếp nhận các cổ phần sở hữu trong các ngân hàng mà chính phủ bảo lãnh.

Nhưng còn nhiều biện pháp nữa cần được thực hiện để ngăn chặn khủng hoảng lan khắp thế giới.

Tại sao chúng ta lại ở đây, trong cơn khủng hoảng?
 

Tình trạng tiền quá lỏng cộng với sự quản lý khinh suất đã tạo thành liều thuốc độc. Nổ tung.

Một cuộc khủng hoảng toàn cầu!
 

Điều khiến cho sự khinh suất của Mỹ trở nên cực kỳ nguy hiểm chính là việc chúng ta đã xuất khẩu chính sự khinh suất đó. Cách đây vài tháng, một số người đã nói đến sự tách riêng - châu Âu sẽ tiếp tục thậm chí ngay cả khi Mỹ đã suy sụp.

Tôi luôn cho rằng tách riêng là chuyện hoang đường và các diễn biến thời gian qua chứng minh đúng như vậy. Nhờ vào toàn cầu hóa, Phố Wall có thể bán các khoản thế chấp độc hại của mình ra khắp thế giới. Dường như một nửa số thế chấp đã được xuất khẩu. Nếu không, Mỹ thậm chí còn ở trong tình trạng tồi tệ hơn nữa.

Không chỉ có vậy, ngay cả khi nền kinh tế giảm tốc, xuất khẩu vẫn giữ cho nước Mỹ ổn định. Tuy nhiên, các yếu điểm ở Mỹ đã khiến đồng đôla suy giảm giá trị và gây thêm khó khăn cho châu Âu bán hàng hóa ở nước ngoài. Xuất khẩu yếu có nghĩa là một nền kinh tế yếu, và vì vậy Mỹ xuất khẩu sự suy sụp của mình còn sớm hơn cả việc xuất khẩu các khoản thế chấp độc hại.

Nhưng giờ đây, các vấn đề đang nẩy bật trở lại. Các khoản thế chấp xấu đang góp phần đẩy các ngân hàng châu Âu vào tình trạng phá sản. (Chúng ta xuất khẩu không chỉ các khoản nợ xấu mà cả các khoản cho vay rủi ro cao cùng với sự thực hành quản lý; rất nhiều trong số các khoản nợ xấu của châu Âu là dành cho người đi vay ở châu Âu).

Và khi những người tham gia thị trường nhận ra rằng lửa đã lan khắp từ châu Mỹ sang châu Âu, thì tất cả trở nên hoảng loạn.

Một phần của tình trạng này là do tâm lý. Nhưng một yếu tố khác là các hệ thống kinh tế và tài chính của chúng ta bó bện chặt chẽ với nhau. Các ngân hàng trên toàn thế giới vay và mượn lẫn nhau; họ mua và bán các công cụ tài chính phức tạp - đó là lý do các thực hành quản lý tồi ở một nước, dẫn tới các khoản nợ xấu, có thể lây nhiễm sang hệ thống toàn cầu.

Cách giải quyết

Chúng ta hiện đang đối mặt với vấn đề thanh khoản, một vấn đề về khả năng thanh toán và một vấn đề kinh tế vĩ mô.

Chúng ta đang ở trong giai đoạn đầu của một thời kỳ suy giảm. Tất nhiên, đây là một quá trình điều chỉnh không thể tránh khỏi: vực giá nhà về mức thăng bằng và từ bỏ đòn bẩy quá mức (nợ) đã giữ cho nền kinh tế bong bóng hoạt động. 

Ngay cả khi chính phủ đã rót tiền cứu trợ, các ngân hàng sẽ không muốn, hoặc không thể, cho vay nhiều như trước kia nữa. Các chủ sở hữu nhà không muốn mượn quá nhiều. Các khoản tiết kiệm, đã xuống tới gần mức zero, sẽ tăng lên - một điều tốt cho nền kinh tế về dài hạn nhưng không tốt cho một nền kinh tế đang rơi vào suy thoái.

Trong khi một số công ty lớn có thể ngồi trên một đống tiền thì các công ty nhỏ lại phụ thuộc vào các khoản vay không chỉ để đầu tư mà còn để luân chuyển vốn nhằm duy trì hoạt động.

Và đầu tư vào bất động sản - lĩnh vực đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển khiêm tốn của chúng ta suốt 6 năm qua - đã tụt xuống mức thấp chưa từng có trong 20 năm trở lại đây.

Chính phủ đã đổi hướng từ một giải pháp non kém sang một giải pháp khác. Phố Wall hoảng loạn, Nhà Trắng cũng vậy. Và trong cơn sợ hãi, người ta chật vật xác định cần phải làm gì. Những tuần mà ông Paulson và ông Bush dành để thúc đẩy kế hoạch giải cứu ban đầu do Paulson đề xướng - trước sự phản đối của nhiều người - là khoảng thời gian mà đáng ra nên được dùng để sửa chữa vấn đề.

( Cổng thông tin kinh tế )