Cam kết về mở cửa thị trường phân phối - Đã và đang bị phá vỡ?

E-mail | Bản in | Lưu xem sau

Có nhiều mặt hàng nằm trong diện bảo lưu vĩnh viễn của Việt Nam đã và đang được bày bán tại các siêu thị có vốn đầu tư nước ngoài (FDI). Việc cấp phép cho các DN FDI trong việc mở địa điểm bán lẻ thứ 2 cũng đang trở thành vấn đề nóng bỏng vì nhiều lý do.

Biến cái không thể thành có thể?

Saigon Co.op đã tổ chức đưa hàng về bán tại nông thôn, các khu công nghiệp để tăng thị phần bán lẻ. Ảnh: THÀNH TÂM

Theo cam kết của VN khi gia nhập WTO, DN có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) được quyền phân phối tại VN kể từ ngày 1-1-2009. Thế nhưng, có một danh mục hàng hóa loại trừ mà vĩnh viễn các DN này không được tham gia phân phối trên lãnh thổ VN, đó là: thuốc lá, xì gà, sách, báo, tạp chí, vật phẩm đã ghi hình, kim loại quý, đá quý, dược phẩm, thuốc nổ, xăng dầu, dầu thô, đường và gạo. Bên cạnh đó là một danh mục loại trừ có thời hạn đến ngày 11-1-2010 như xi măng, clinke, lốp (trừ lốp máy bay), giấy, sắt thép, thiết bị nghe nhìn, rượu và phân bón…

Cần khẳng định rằng, các mặt hàng trong danh mục loại trừ này đều có ý nghĩa quan trọng đối với nước ta. Nói như nguyên Bộ trưởng Bộ Thương mại Trương Đình Tuyển, tại các bàn đàm phán song phương và đa phương khó khăn lắm VN mới có thể bảo lưu vĩnh viễn được nhóm các mặt hàng nêu trên. Và nữa, trong khi Trung Quốc chỉ có thể bảo lưu được 2 mặt hàng khi gia nhập WTO thì ta giữ được hơn 10 mặt hàng là một thành công rất lớn.

Việc không cho phép hoặc tạm thời chưa cho phép các DN FDI phân phối các mặt hàng này là phù hợp với định hướng phát triển kinh tế nói chung và phát triển ngành dịch vụ phân phối nói riêng. Đây là “vùng đất” nhất định dành cho các DN trong nước, nhất là ở các mặt hàng có ảnh hưởng quan trọng tới quốc kế dân sinh hoặc dành cho họ một khoảng thời gian chuẩn bị nhất định trước khi phải đối mặt với cạnh tranh từ các nhà phân phối nước ngoài.

Nhưng điều gì đang xảy ra? Trong thời gian qua, hàng loạt mặt hàng trong danh mục loại trừ vĩnh viễn vẫn được kinh doanh tại các siêu thị có vốn FDI. Người ta có thể mua gạo hoặc đường với số lượng không giới hạn và bất kỳ ai cũng mua được. Tương tự, một số mặt hàng nằm trong danh mục bảo lưu có thời hạn như rượu cũng đang được bày bán thoải mái tại các siêu thị này. Đáng ngạc nhiên, đến nay các bộ, ngành chức năng vẫn chưa có ý kiến và chưa một lần “thổi còi” về những vấn đề này.

Đối với các DN VN đang sản xuất, kinh doanh các mặt hàng không mở cửa theo cam kết, số liệu thống kê không chính thức cho thấy, hiện có khá nhiều DN trong ngành dược đã bán tới 30% cổ phần cho các tập đoàn nước ngoài. Tương tự, trong lĩnh vực kinh doanh xăng dầu và một số DN ngành hàng khác cũng không loại trừ có thể họ đã và sẽ bắt tay với DN nước ngoài vì luật của chúng ta không cấm…

Trước tình hình trên, Hiệp hội các nhà bán lẻ VN đã lên tiếng về nguy cơ các cam kết trong bán lẻ đã và đang bị phá vỡ. Họ cho rằng, về nguyên tắc cần thực hiện đúng bảo lưu về diện mặt hàng mà DN FDI được quyền phân phối tại VN. Để làm được việc này, các cơ quan quản lý Nhà nước nên tham vấn với cộng đồng DN và hiệp hội ngành hàng để có cách xử lý hợp lý, công bằng và đúng pháp luật.

Thả nổi việc kiểm tra nhu cầu kinh tế trong cấp phép

Mới đây, việc tỉnh An Giang công bố sẽ giao mặt bằng khá đẹp nằm ngay trung tâm TP Long Xuyên cho Metro xây dựng trung tâm bán sỉ thứ 10 tại VN, đã khiến các DN trong nước bàng hoàng.

Một DN tại Hà Nội bức xúc, không có nước nào như VN lại quá dễ dãi trong cấp phép cũng như giám sát việc thực hiện cam kết đối với các DN FDI. Cũng không có quốc gia nào lại cùng một lúc cấp phép đầu tư xây dựng hàng loạt siêu thị ngay tại trung tâm các TP của VN.

Trong khi đó, tại Ấn Độ một đất nước rộng lớn, đông dân nhưng họ cũng chỉ có thể cấp phép cho mỗi đối tác chừng 2-3 dự án là cùng nhưng có điều kiện phải cách xa trung tâm TP khoảng 30 km. “Điều khiến tôi đau lòng là chúng ta đã có các tiêu chí ENT để hạn chế sự “đổ bộ” của DN nước ngoài trong lĩnh vực bán lẻ nhưng ngay cả các bộ, ngành cũng có vẻ lơ là” – DN này nói.

Tương tự như việc bảo lưu các mặt hàng, khi gia nhập WTO, VN cũng đưa ra một số tiêu chí và cam kết sẽ công khai quy trình áp dụng ENT. Cụ thể, việc cấp phép cho các cơ sở bán lẻ ngoài cơ sở thứ nhất của DN FDI sẽ được xem xét theo 3 tiêu chí khách quan, gồm “quy mô địa lý, số lượng các nhà cung cấp dịch vụ đang hiện diện trên địa bàn và sự ổn định của thị trường”. Sau đó, tại Thông tư số 09/2007, Bộ Thương mại bổ sung thêm 2 tiêu chí là “mật độ dân cư trên địa bàn tỉnh, thành phối nơi đặt cơ sở thứ 2 và sự phù hợp của dự án đầu tư với quy hoạch của tỉnh, thành phố”. Nếu chiếu theo những tiêu chí này, chúng ta có quyền từ chối việc cấp phép cho DN nếu muốn mở cửa hàng thứ 2.

Đã hơn 2 năm VN gia nhập WTO, thực hiện mở cửa thị trường cho DN FDI kể từ ngày 1-1-2009. Vấn đề đặt ra cho các bộ, ngành là cần tiến hành một cuộc điều tra, rà soát lại việc thực thi cam kết tại các DN FDI. Chúng ta vừa gia nhập WTO, việc soạn thảo, sửa đổi các bộ luật cho phù hợp với cam kết là điều cần phải được tính sớm và phải tính một cách khôn ngoan nhất để giảm thiểu thiệt hại cho nền kinh tế. Tránh tình trạng, luật thì cho phép nhưng cam kết thì lại không sẽ rất khó cho cả DN trong nước và DN nước ngoài.

Còn với ENT, cần hướng dẫn áp dụng cụ thể nhằm đảm bảo thực thi nghiêm túc cam kết gia nhập WTO, đồng thời biến ENT thành một công cụ hữu dụng, đem lại lợi ích cao nhất cho nền kinh tế nói chung và lĩnh vực bán lẻ nói riêng. 

(Theo SGGP)

Bài thuộc chuyên đề: 01/01/2009 Mở cửa thị trường bán lẻ Việt Nam