Thị trường phân phối, bán lẻ VN : “Đũa thần” ở đâu ?

E-mail | Bản in | Lưu xem sau

Khi 4 DN hàng đầu trong lĩnh vực phân phối liên kết thành lập công ty cổ phần tập đoàn phân phối Việt Nam (VDA) đã đặt ra nhiều kỳ vọng nhưng đến thời điểm này VDA vẫn chưa có đóng góp gì nhiều vào hệ thống phân phối bán lẻ của VN

Tiềm năng rộng mở, cơ hội thu hẹp

Trong một cuộc hội thảo gần đây, bà Đinh Thị Mỹ Loan - Phó Chủ tịch Thường trực, Tổng Thư ký Hiệp hội các nhà bán lẻ VN cho biết: Bán lẻ là kênh tiêu dùng ngày càng quan trọng. Tuy nhiên hiện mới chỉ chiếm 22% trên cả nước, so với các quốc gia khác VN vẫn ở mức độ thấp, (Thái Lan 34%, Trung Quốc 51%...).

Theo Bộ Công Thương, loại trừ yếu tố giá, mức tăng trưởng doanh số bán lẻ hàng hóa, dịch vụ năm 2009 tăng gần 12% so với năm 2008 đạt khoảng 55,5 tỷ USD. Tổng mức lưu chuyển hàng hóa bán lẻ và dịch vụ được nhận định sẽ còn tiếp tục tăng trên 20% trong năm 2010, tương đương khoảng 65 tỷ USD. Cty nghiên cứu thị trường toàn cầu RNCOS (Mỹ) cũng dự báo thị trường bán lẻ VN sẽ đạt doanh số 85 tỷ USD vào năm 2012. 

Theo đánh giá chung của ngành chức năng, sau hơn một năm mở cửa hoàn toàn cho các DN bán lẻ 100% vốn nước ngoài, đến thời điểm này các tập đoàn bán lẻ quốc tế đã không ồ ạt xâm nhập thị trường VN như dự đoán. Tuy nhiên khó có thể nhìn vào hiện tượng đó để đánh giá thực trạng cũng như diễn biến trong thời gian tới bởi khủng hoảng kinh tế có làm chậm lại hoạt động đầu tư nhưng các tập đoàn phân phối, bán lẻ lớn như Big C, Metro, Parkson, Lotte... đều có những kế hoạch và bước đi rất cụ thể đối với thị trường VN.

Xét trên mọi bình diện, các DN phân phối bán lẻ của VN gặp bất lợi trong cuộc đương đầu với các đại gia bán lẻ nước ngoài: tính chuyên nghiệp; nguồn lực tài chính; cơ sở hạ tầng; công nghệ... Có thể dễ dàng nhận thấy những khó khăn mà các DN sản xuất của VN sẽ gặp phải khi hệ thống phân phối, bán lẻ bị chi phối bởi các tập đoàn phân phối nước ngoài. Với trên 90% DN của VN có quy mô nhỏ và vừa, trình độ sản xuất và quy mô sản xuất còn hạn chế rất khó có thể đưa sản phẩm vào hệ thống thương mại hiện đại. Điều này sẽ tạo ra lợi thế về đàm phán thu mua của các tập đoàn phân phối lớn, khiến các DN sản xuất phải bán hàng vời giá thấp hoặc gia hạn thanh toán. Trong khi đó hàng rào thuế quan đang dần được gỡ bỏ sẽ tạo điều kiện cho hàng hoá từ nước ngoài tràn vào VN. Vì vậy sẽ rất khó cho các DN sản xuất.

Làm thế nào để các DN bán lẻ nội địa giành chiến thắng trên sân nhà trước các tập đoàn bán lẻ lớn nước ngoài là bài toán đặt ra cho không chỉ các DN bán lẻ mà còn của cả Chính phủ và các thành phần kinh tế. Một giải pháp tổng thể được đưa ra: DN bán lẻ cần nhanh chóng nâng cao năng lực cạnh tranh; ưu tiên chất lượng sản phẩm, dịch vụ hậu mãi, liên kết phân phối hàng hóa nội địa...; nâng cao trình độ quản lý, trang bị công nghệ hiện đại, đặc biệt phải nắm bắt xu hướng phát triển thị trường để có chiến lược kinh doanh phù hợp; tăng cường liên kết hợp tác hoặc qua các hình thức mua bán, sáp nhập để xây dựng, hợp tác và phát triển nhiều tập đoàn phân phối lớn đủ sức cạnh tranh với nước ngoài. Nhà nước cần có những biện pháp mạnh mẽ hơn nhằm giúp các DN bán lẻ nội địa tiếp cận với các nguồn vốn vay, đất đai để có thể phát triển hạ tầng các cơ sở bán lẻ hiện đại, thông qua các ngân hàng thương mại cho vay tín dụng ưu đãi với những dự án phát triển các cơ sở kinh doanh hiện đại.

Yếu huyệt

Trong rất nhiều nguyên nhân dẫn đến sự yếu kém của hệ thống phân phối bán lẻ VN không thể không nhắc tới nguyên nhân sâu xa nằm chính trong các DN. Tại các diễn đàn, hội thảo các DN thường đề cập nhiều đến những chính sách hỗ trợ, hành lang pháp lý để tạo điều kiện phát triển. Nhưng dù có hỗ trợ như thế nào thì chúng ta vẫn phải tuân theo các chuẩn mực và cam kết WTO, nên khó có thể kỳ vọng chính sách như cây đũa thần lột xác cho các DN.

Năm 2007, đánh dấu một sự kiện mang tính đột phá đối với ngành phân phối, bán lẻ VN khi 4 DN hàng đầu trong lĩnh vực này là Saigon Co.op, Hapro, Satra, và Phú Thái group liên kết thành lập công ty cổ phần tập đoàn phân phối VN (VDA). Sự liên kết đa thành phần với những lợi thế riêng (hạ tầng, mạng lưới...) được kỳ vọng sẽ tạo được sự năng động, đưa VDA  cạnh tranh được với các tập đoàn phân phối nước ngoài đồng thời tạo cầu nối thúc đẩy thương mại nội địa phát triển, đảm bảo quyền lợi của người tiêu dùng trong tương lai gần. Theo mục tiêu đề ra, VDA sẽ xây dựng các tổng kho hàng hóa tại các tỉnh thành trong cả nước là nơi tiếp nhận hàng hóa cho mạng lưới phân phối, trở thành cầu nối cho các nhà sản xuất. VDA sẽ tập trung vào việc xây dựng và phát triển chuỗi các trung tâm thương mại, các đại siêu thị tại các trung tâm thành phố lớn cũng như khu vực lân cận với các thương hiệu và đẳng cấp khác nhau, hình thành hệ thống cơ sở hạ tầng thương mại để tạo điều kiện cho việc tổ chức lại hệ thống bán buôn, phân phối và bán lẻ hướng tới các mục tiêu: chuyên nghiệp, hiện đại, tiện ích và tin cậy. Mục đích của các nhà sáng lập VDA không chỉ mong muốn lập nên một bộ xương vững chắc cho 4 TCty mà còn tạo nền tảng cho việc tổ chức lại hệ thống phân phối và bán lẻ nội địa.

Nhưng một lần nữa điểm yếu cố hữu của các DN VN lại bộc lộ đó là sự liên kết lỏng lẻo, thiếu chiều sâu, và thiếu những cam kết chặt chẽ cũng như lộ trình thực hiện. Sau hơn 3 năm thành lập VDA, việc thực hiện cam kết cũng như những nỗ lực triển khai đại dự án trên diễn ra khá chậm chạp và đến thời điểm hiện tại, VDA vẫn chưa có đóng góp gì vào hệ thống phân phối bán lẻ của VN. Không cần nói ra thì cũng tự hiểu trong bối cảnh hiện nay các DN đều muốn tập trung vào việc “chăm lo” cho DN của mình hơn là lo đến cái chung. Trên thực tế cũng rất khó tạo dựng được một mô hình để VDA không “đụng chạm”, ảnh hưởng đến hoạt động của các DN thành viên. Sự liên kết lỏng lẻo, hình thức và hơn cả là sự bế tắc trong việc tìm hướng đi cho VDA có thể coi là nguyên nhân chính khiến cho dự án khó đi vào thực tiễn.

Khi mà sự liên kết giữa các DN trong nước với nhau không mang lại hiệu quả, rất có thể trong tương lai, các DN phân phối sẽ tìm cách liên kết với các tập đoàn phân phối nước ngoài với hi vọng sẽ nhận được sự hỗ trợ về kinh nghiệm, tài chính, công nghệ... Nhưng nếu điều đó xảy ra sẽ không khiến các DN phân phối VN mạnh lên mà thậm chí yếu đi. Bởi mục tiêu của các tập đoàn phân phối nước ngoài vào VN là để chiếm lĩnh thị trường, thị phần và liên kết với các DN VN cũng là cách họ thôn tín để tạo ra “cái chết ngọt ngào”.

(Theo Phan Nam // Diễn đàn doanh nghiệp)