Linh hoạt cơ chế lãi suất

- Phóng viên: Thưa ông, một trong những thách thức của kinh tế VN là gói kích thích kinh tế bị cắt giảm, kiểm soát bội chi ngân sách..., nên chính sách lãi suất phải thay đổi?

- PGS – TS Trần Hoàng Ngân: Năm 2010, kiểm soát bội chi ngân sách (năm 2009 bội chi ngân sách lên đến 7% GDP là quá cao), gói hỗ trợ lãi suất bị cắt giảm, một số phản ứng phụ từ việc hỗ trợ lãi suất của năm 2009 còn tác động đến thị trường... là những vấn đề lớn của kinh tế VN. Điều này đòi hỏi chính sách về lãi suất, tỉ giá, các công cụ can thiệp thị trường tiền tệ phải thay đổi...để thích ứng với tình hình mới. Trong khi đó, việc điều hành lãi suất thị trường theo lãi suất cơ bản chỉ thích hợp với thời kỳ kiểm soát lạm phát, ngăn chặn suy giảm kinh tế.Vì thế, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) nên lấy lãi suất chiết khấu, lãi suất tái chiết khấu, nghiệp vụ thị trường mở, dự trữ bắt buộc... để điều hành cung tiền; từ đó tác động đến lãi suất thị trường. Còn lãi suất cơ bản chỉ là thông số để NHNN định hướng thị trường.

- Theo ông, NHNN cần thay đổi cơ chế điều hành lãi suất theo chiều hướng nào?

- Theo tôi, cơ chế điều hành lãi suất mới thực hiện theo hướng NHNN quy định trần lãi suất tiền gửi ngang bằng với lãi suất mà các NH thế chấp giấy tờ có giá để vay vốn từ NHNN, mức lãi suất tối đa có thể chấp nhận được là 12%/năm (hiện lãi suất trần 10,5%/năm do Hiệp hội NH quy định). Khi lãi suất huy động vốn gần đụng trần, NHNN không nên để tình trạng đó tồn tại quá lâu, phải giải quyết nhanh bằng cách bơm tiền cho các NH thương mại cần vốn. Hiện nay, NHNN đã đủ lực can thiệp thông qua thị trường mở vì số tiền của giấy tờ có giá đã lên tới 140.000 tỉ đồng, nên việc bơm tiền ra hay rút tiền rất dễ dàng, tác động tích cực đến cung tiền trong lưu thông.

Khi lãi suất tiết kiệm chạm trần, ngân hàng Nhà nước
nhanh chóng bơm tiền cho ngân hàng thương mại cần vốn. Ảnh: H.Thúy

Đối với lãi suất đầu ra, NHNN nên áp dụng cơ chế lãi suất thỏa thuận. NH thương mại nào huy động vốn giá thấp sẽ cho vay với lãi suất mềm hơn và ngược lại. Tương tự, tùy thuộc vào đối tượng khách hàng mà NH thương mại đưa ra các chính sách ưu đãi về lãi suất cho vay. Từ đó, việc áp dụng lãi suất cho vay thỏa thuận sẽ làm tăng độ an toàn tín dụng, đồng thời loại bỏ được những cơ chế bất hợp lý về lãi suất cho vay tiêu dùng, cho vay thông qua việc phát hành thẻ...

Tuy nhiên, NHNN cần điều hành lãi suất giảm dần để hỗ trợ kinh tế phát triển, không cần phải chờ đợi chỉnh sửa những quy định về lãi suất cơ bản tại Bộ Luật Dân sự. Hằng tuần, NHNN căn cứ lãi suất cho vay bình quân của 5 NH thương mại hàng đầu làm tham chiếu lãi suất cơ bản. Trên cơ sở đó, Bộ Luật Dân sự sẽ “tính sổ” đối tượng cho vay nặng lãi.

- Việc NHNN điều chỉnh tỉ giá liên NH, quy định lãi suất tiền gửi USD tối đa của các tổ chức kinh tế tại NH chỉ 1%/năm tác động thế nào đến kinh tế vĩ mô?

- NHNN tăng mạnh tỉ giá liên NH thêm 603 đồng/USD lên mức 18.544 đồng/USD vào thời điểm giáp Tết Nguyên đán (ngày 11-2) là phù hợp với tình hình USD trên thị trường quốc tế đang tăng giá. Điều này cho thấy tỉ giá hối đoái khó có thể thay đổi trong thời gian tới. Việc khống chế lãi suất trần tiền gửi USD của doanh nghiệp khiến chênh lệch lãi suất giữa USD với lãi suất VNĐ quá lớn buộc các tổ chức kinh tế phải bán USD cho NH, giảm thiểu hiện tượng đầu cơ ngoại tệ.

Tuy nhiên, để ổn định kinh tế vĩ mô đòi hỏi tỉ giá hối đoái phải ổn định. Trong khi tại VN, một trong những yếu tố thường tác động đến tỉ giá là giá vàng. Khi giá vàng thế giới giảm nhưng giá vàng trong nước không giảm sẽ tạo áp lực làm tăng tỉ giá USD/VNĐ. Do đó, NHNN cần thường xuyên yêu cầu các doanh nghiệp và NH mạnh tay bán vàng, đồng thời hỗ trợ các đơn vị này nhập khẩu vàng để kéo giá vàng trong nước giảm về sát giá vàng thế giới. Khi đó tỉ giá sẽ được kiềm chế và có thể đi xuống.