Thời điểm chuyển giao rủi ro

E-mail | Bản in | Lưu xem sau

Chuyển giao rủi ro là một trong những điều khoản quan trọng mà các bên cần lưu ý vì hoạt động giao thương quốc tế là một hoạt động chứa đựng rất nhiều yểu tố này

Thời điểm chuyển giao quyền sở hữu và thời điểm chuyển giao rủi ro có thể là hai thời điểm hoàn toàn khác nhau. Vì vậy, điều khoản về chuyển giao rủi ro là một trong những điều khoản quan trọng mà các bên cần lưu ý trong hợp đồng giao thương quốc tế.

Bên mua Hoa Kỳ và bên bán Đức ký kết hợp đồng mua bán máy hình ảnh cộng hưởng từ (MRI). Máy MRI đã được bên bán chuyển giao cho bên vận chuyển với tình trạng hoạt động tốt nhưng khi đến Hoa Kỳ thì xuất hiện dấu hiệu hư hỏng và cần được sửa chữa. Trong điều khoản về chuyển giao hàng hóa của hợp đồng quy định thiết bị phải được vận chuyển đến cảng New York theo điều kiện CIF. Theo Incoterms (Điều khoản giao hàng quốc tế) thì bên bán có trách nhiệm cho việc thanh toán các chi phí, cước phí vận chuyển và chi phí bảo hiểm cần thiết để vận chuyển hàng hóa đến cảng đã thỏa thuận và bên mua sẽ chịu những rủi ro kể từ thời điểm hàng hóa được chuyển giao tại cảng vận chuyển.

Bên mua đã khởi kiện vụ việc lên tòa án tại Hoa Kỳ để yêu cầu bồi thường thiệt hại đối với sự hư hỏng của máy MRI, yêu cầu bên bán phải chịu những rủi ro cho đến khi hàng hóa cập cảng tại Hoa Kỳ bởi vì, không kể những trường hợp khác, quyền sở hữu hàng hóa vẫn chưa được chuyển giao cho bên mua tại thời điểm chuyển giao cho người vận chuyển. Bị đơn đã viện dẫn định nghĩa về điều kiện giao hàng CIF của Incoterms thì theo đó bên mua sẽ chịu mọi rủi ro xảy ra đối với hàng hóa kể từ thời điểm bên bán chuyển giao hàng tại cảng vận chuyển. Nguyên đơn phản đối và cho rằng định nghĩa của Incoterms không được áp dụng vì không được thể hiện rõ ràng trong hợp đồng.

Phán quyết của tòa án

Trong hợp  đồng, luật được các bên chọn để giải quyết các tranh chấp phát sinh là luật của Đức và  các bên trong hợp đồng đều có địa điểm kinh doanh thuộc các quốc gia tham gia CISG, nên Tòa án đã xác định giao dịch này được điều chỉnh bởi CISG.

Tòa án bác bỏ lập luận của nguyên đơn và giải thích Incoterms là một tập quán điều chỉnh về  việc giao thương quốc tế phổ biến, áp dụng rộng rãi do vậy những điều khoản về chuyển giao hàng hóa liên quan đến điều kiện giao hàng CIF sẽ được giải thích tuân theo Incoterms. Luận điểm này của Tòa án căn cứ vào Điều 9(2) CISG. Theo đó, các bên bị điều chỉnh bởi tập quán thương mại quốc tế phổ biến. Tòa án còn trích dẫn Phần 346 của Bộ Luật Thương mại Đức quy định về việc áp dụng tập quán thương mại chung.

Theo lập luận của bên nguyên đơn thì điều khoản về  quyền sở hữu trong hợp đồng đã sửa đổi so với điều khoản về điều kiện giao hàng CIF liên quan đến việc chuyển giao rủi ro, Tòa án vẫn khẳng định việc chuyển giao rủi ro không liên quan đến việc ai là chủ sở hữu hàng hóa (Điều 4(b)). Giải thích này được quy định tại Điều 67(1) của CISG, chứng từ liên quan đến việc sở hữu hàng hóa của bên bán không ảnh hưởng đến việc chuyển giao rủi ro, ngụ ý rằng việc chuyển giao quyền sở hữu và chuyển giao rủi ro không nhất thiết phải diễn ra cùng thời điểm. Cuối cùng tòa án đã bác đơn.

Bài học kinh nghiệm

Thông qua vụ việc trên, có hai vấn đề các bên trong giao dịch hàng hóa quốc tế cần lưu ý:

Thứ  nhất, trong việc áp dụng các tập quán thương mại quốc tế vào hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế, có một nguyên tắc bất khả xâm phạm là nguyên tắc về quyền tự do thỏa thuận của các bên trong hợp đồng nói chung và hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế nói riêng. Cho nên một khi các bên thỏa thuận điều kiện giao hàng là CIF hay FOB hay một phương thức nào khác được quy định bởi INCOTERM thì cũng đồng nghĩa với việc những quy định trong INCOTERM liên quan đến vấn đề này sẽ có hiệu lực áp dụng đối với hợp đồng của các bên, trừ khi các bên thỏa thuận khác.

Thứ  hai là thời điểm chuyển giao rủi ro. Điều 67(1) của CISG quy định nếu trong hợp đồng có thỏa thuận vận chuyển và người bán không có nghĩa vụ giao hàng cho người mua tại một địa điểm xác định thì rủi ro được chuyển sang người mua khi người bán giao hàng xong cho người vận chuyển đầu tiên để giao hàng cho người mua phù hợp với các điều kiện của hợp đồng; nếu người bán có nghĩa vụ giao hàng cho người vận chuyển tại một địa điểm xác định nào đó, rủi ro chưa được chuyển sang người mua khi hàng chưa được giao cho người vận chuyển tại địa điểm đó. Điều 57, 58 Luật Thương mại VN có những quy định tương thích với quy định của CISG. Theo đó, thời điểm chuyển giao quyền sở hữu và thời điểm chuyển giao rủi ro có thể là hai thời điểm hoàn toàn khác nhau. Điều khoản về chuyển giao rủi ro là một trong những điều khoản quan trọng mà các bên cần lưu ý vì hoạt động giao thương quốc tế là một hoạt động chứa đựng rất nhiều rủi ro vì khoảng cách giữa các địa điểm kinh doanh khác nhau khá xa, khi đó các bên cần hiểu rõ những rủi ro nào sẽ do phía mình gánh chịu.

Nguyễn Trung Nam - Cty Luật EP Legal

(Theo Diễn đàn doanh nghiệp)