Loay hoay tìm lối đi

TS Trần Tiến Cường, Trưởng ban Nghiên cứu cải cách và phát triển doanh nghiệp thuộc Viện Quản lý kinh tế Trung ương cũng thừa nhận chính việc tổ chức bộ máy quản lý Nhà nước hiện nay đã dẫn đến tình trạng “lấn sân” chéo do cơ quan quản lý Nhà nước này lại cùng tham gia chức năng chủ sở hữu của doanh nghiệp thuộc cơ quan khác. Chính điều này đã dẫn đến quản lý Nhà nước đối với DNNN bị “méo mó”, phân biệt và không thống nhất với doanh nghiệp thuộc khu vực tư nhân và khu vực đầu tư nước ngoài.

Cần những bước chuyển mình

Để cho việc tái cấu trúc được hiệu quả, bà Lê Thị Hoa cho rằng, các DNNN cần phải tiếp tục được soát xét, sàng lọc, sắp xếp lại. Các doanh nghiệp làm ăn yếu kém, không hiệu quả cần kiên quyết loại bỏ. Các công ty còn lại cần tiếp tục chuyển đổi hình thức sở hữu nhằm tạo ra sự thay đổi về mặt cơ chế quản lý, nâng cao hiệu quả quản trị, hiệu suất kinh doanh và hiệu quả hoạt động nói chung. Nói cách khác là cần tiếp tục cổ phần hóa các DNNN.

Tuy nhiên bà Hoa cũng lưu ý, không nhất thiết phải cổ phần hóa bằng mọi cách mà cần phải chú trọng đẩy nhanh tiến độ đi kèm với đảm bảo chất lượng. “Trước hết là cần kịp thời bổ sung, hướng dẫn về một số nội dung trong quy định về chuyển DNNN thành công ty cổ phần. Thứ hai là cần sớm xác định khung khổ pháp lý đối với các công ty cổ phần mà Nhà nước giữ cổ phần chi phối.” Thậm chí, bà Hoa còn khuyến nghị: “Theo tôi nghĩ là nên thay đổi nhận thức không còn tồn tại DNNN nữa, các cơ quan quản lý Nhà nước nên hạn chế đến mức thấp nhất việc can thiệp bằng mệnh lệnh hành chính vào quá trình quản trị điều hành của doanh nghiệp”.

Đối với những doanh nghiệp nhà nước kinh doanh thua lỗ dẫn đến mất hết vốn nhà nước, nợ xấu ngân hàng nhiều năm không trả được, nhiều tài sản không xử lý được… theo ông Phạm Mạnh Thường (Phó TGĐ Công ty mua bán nợ và tài sản tồn đọng của doanh nghiệp) thì hình thức tái cơ cấu tốt nhất là thông qua hoạt động mua bán nợ. Theo đánh giá của nhiều chuyên gia, nợ xấu tại các ngân hàng Việt Nam hiện có thể lên tới 50 - 60 ngàn tỷ đồng và vì các lý do lịch sử nên đại đa số các khoản nợ xấu này lại nằm trong các ngân hàng thương mại nhà nước với con nợ chủ yếu là các DNNN. Điều này có nghĩa là, nếu không có cơ chế xử lý nợ xấu không thể cổ phần hóa được các doanh nghiệp này. Đặc biệt, trong số khoảng 1.500 DNNN còn lại phải cổ phần hóa từ nay đến trước 1/7/2010, sẽ có nhiều tổng công ty không cổ phần hóa được toàn tổng do các đơn vị thành viên không thể cổ phần hóa bởi những tồn tại về tài chính, điển hình như ở các tổng công ty hoạt động trong các ngành xây dựng công trình giao thông vận tải, đường thủy, chế biến thực phẩm…

Đến nay Công ty mua bán nợ của ông Thường đã tái cơ cấu thành công cho hơn 20 doanh nghiệp và hiện đang tiếp tục thực hiện cho hơn 50 doanh nghiệp khác. Trong đó khoảng một nửa là các DNNN không đủ điều kiện cổ phần hóa và nửa kia là các doanh nghiệp bị cổ phần hóa ép trước đây.

Tuy nhiên, ông Thường cho hay, hiện hành lang pháp lý cho hoạt động này còn rất thiếu và yếu. Vì vậy, theo ông rất cần có những quy định pháp lý đủ mạnh để các công ty mua bán nợ hoạt động một cách hiệu quả, kể cả việc ban hành một số nghị định của Chính phủ về việc tái cơ cấu doanh nghiệp thông qua hoạt động mua bán nợ.