Nhà đầu cơ Do Thái trứ danh: Dùng tiền lật ngược thế cờ

E-mail | Bản in | Lưu xem sau

Samuel Oppennheimer đầu cơ không chỉ để thêm giàu có, mà để thay đổi thân phận của người do thái trong lãnh thổ của Đế chế Áo - Hung

Những cuộc chiến tranh giữa đế chế Osman của Thổ Nhĩ Kỳ và đế chế Áo - Hung trong thế kỷ 17 và 18 cũng còn là cuộc tranh giành ảnh hưởng giữa Hồi giáo và Thiên chúa giáo. Sau không ít thất bại và nhiều khốn đốn, quân đội Áo - Hung và đồng minh đã giải vây được cho thành Viên, tạo bước ngoặt quyết định cho cuộc chiến chống sự xâm lăng, bảo vệ Châu Âu trước sự lan tỏa của Đạo Hồi và mở đầu cho sự tan vỡ của đế chế Osman. Về sau, đế chế Áo - Hung cũng sụp đổ và hậu thế chỉ nhờ sử sách để biết được rằng có một người do thái đã đóng vai trò quyết định trong cuộc chiến này. Không có ông, quân đội Áo - Hung không còn là đối thủ của quân đội Osman.

Tận dụng đồng tiền

Dòng họ Oppenheimer sinh sống ở Đức và rất thành đạt trong kinh doanh. Thời đó, những thương gia thành đạt nhất và giàu có nhất thường là người do thái. Samuel Oppenheimer sinh ngày 21 - 6 - 1630 trong một gia đình như thế. Thời ấy ở khắp Châu Âu, các vương triều và giới quý tộc phong kiến đều là những con nợ lớn do nhu cầu chi tiêu cho cuộc sống xa hoa và xây dựng cung điện, lâu đài, vui chơi quá lớn. Tầng lớp thương nhân do thái thường được hoàng gia và giới quý tộc cầu cạnh vì là các chủ nợ dễ bảo, lại vừa bị ghanh ghét vì thành đạt trong kinh doanh và giàu có. Samuel Oppenheimer là một trong số dó.

Phương pháp kinh doanh và đầu cơ của Oppenheimer rất đơn giản và hiệu quả: cho các vương triều vay tiền với lãi suất cao (từ 12 - 20%) và rồi sử dụng chính cái danh chủ nợ ấy để kinh doanh. Nhưng phi vụ đầu cơ lớn nhất và nổi tiếng nhất của Oppenheimer lại không phải ở nước Đức, mà ở Áo, với mục đích đầu cơ không chỉ để thêm giàu có, mà để làm thay đổi thân phận của người do thái trong lãnh thổ của Đế chế Áo - Hung.

Ngày nay, mỗi khi đề cập đến việc bài xích người do thái, thiên hạ thường nghĩ tới thời kỳ chủ nghĩa phát xít cầm quyền ở nước Đức và tới cuộc chiến tranh thế giới thứ Hai. Nhưng thật ra thì trước đó từ rất lâu, người do thái ở Châu Âu đã bị bài xích.

Năm 1670, theo ý muốn của Hoàng hậu Margarita, Hoàng đế Áo - Hung Leopold Đệ Nhất đã quyết định đuổi tất cả người do thái ra khỏi khu vực lãnh thổ đế chế của mình. Mấy năm sau, Samuel Oppenheimer, lúc đó đã trở thành ông chủ ngân hàng thành đạt và nổi tiếng, mạo hiểm đến Viên để đòi nợ sau khi làm việc đó từ nước Đức không thành bởi quyết định đuổi người do thái cũng còn đồng thời là quyết định rũ bỏ mọi trách nhiệm trả nợ cho các chủ nợ người do thái. Oppenheimer bị bắt và tống giam ngay, chờ ngày ra pháp trường mà không được xét xử. Vào thời điểm đó, quân đội Thổ Nhĩ Kỳ đã vây ép sát thành Viên và chuyện công thành chỉ là vấn đề thời gian. Tình thế của quân đội Áo - Hung vô cùng khốn khó vì thiếu lương thực và vũ khí, không được đảm bảo hậu cần chu đáo và không thấy triển vọng tình trạng đó sớm được cải thiện. Ngân quỹ của triều đình lại trống rỗng và dẫu triều đình có ép thì cũng chẳng có chủ nợ nào có đủ khả năng để đáp ứng nhu cầu tài chính của triều đình và cuộc chiến tranh. Các thương nhân do thái trở thành cứu cánh duy nhất. Họ bị tước bỏ hết các quyền nhưng lại có tiền. Họ không có tài chỉ huy trên chiến trường nhưng lại có tài trong tổ chức kinh doanh. Họ tuy bị ngược đãi và phân biệt đối xử nhưng vẫn muốn có tước vị và sự công nhận để thay đổi thân phận cho chính mình và các thế hệ sau bởi không phải ai cũng có ý định di cư sang châu lục khác.

Trong bối cảnh ấy và theo đề nghị của Hoàng tử Eugen, Samuel Oppenheimer được thả và được giới thiệu với Hoàng đế Leopold Đệ Nhất. Vị hoàng đế này không ưa gì người do thái nhưng không có sự lựa chọn nào khác ngoài phải ủy thác cho Oppenheimer toàn quyền giải quyết việc cung ứng cho quân đội đang chiến đấu ở ngoại ô thành Viên.

Samuel Oppenheimer nhận lời vì đó trước hết là cơ hội thoát chết, nhưng đồng thời còn là canh bạc cuộc đời: nếu thắng thì sẽ được đổi phận cho chính mình và cho cộng đồng người do thái. Bí quyết thành công của Oppenheimer trong phi vụ này là đã đánh giá đúng khả năng của chính mình và thực trạng tài chính của triều đình. Oppenheimer biết rằng triều đình không có sự lựa chọn nào khác ngoài việc phải dựa vào khả năng kinh doanh và tiềm lực tài chính của người do thái. Bởi thế, điểm mấu chốt quyết định nhất trong chiến lược của Oppenheimer là phải làm sao để toàn bộ nền tài chính của triều đình phụ thuộc vào mình. Đó là năm 1683.

Kết cục bất hạnh

Các sử gia sau này đánh giá khác nhau về cách làm của Oppenheimer. Người thì cho rằng đó là đầu cơ chính trị, kẻ lại coi đó là lũng đoạn về tài chính. Nhưng, điều họ luôn nhất trí với nhau là quyết tâm của Oppenheimer giúp quân đội Áo - Hung chiến thắng vì chỉ chiến thắng mới đưa lại bằng chứng về khả năng và công lao của người do thái. Sau khi có được danh chính ngôn thuận, Oppenheimer tổ chức một mạng lưới về nhân sự và cơ sở trong khắp đế chế để thu mua và vận chuyển lương thực, vũ khí và quân trang, vận chuyển quân đội và hệ thống kho tàng hậu cần. Oppenheimer cũng thiết lập mạng lưới thông tin tình báo ở khắp nơi, kể cả trong quân đội và triều đình, để chủ động đối phó trong mọi tình huống và trên mọi mặt trận.

Phần lớn số tiền mà Oppenheimer sử dụng đến để trợ giúp cho triều đình đều là đi vay, mà là cá nhân đi vay, với cam kết sẽ trả lại đủ sau khi chiến tranh kết thúc. Con tính của Oppenheimer là một khi thắng trận thì đế chế Osman sẽ phải bồi hoàn và cống nạp, khi đó triều đình sẽ hoàn trả những gì đã nợ Oppenheimer, kể cả vốn lẫn lãi. Còn nếu thất bại thì cùng lắm cũng chỉ lại vào tù chờ ngày bị hành quyết như trước. Những gì mà Oppenheimer nhân danh triều đình đi vay nợ - mà đúng hơn là triều đình nợ Oppenheimer - là khoản tiền lớn nhất trong ngân sách của triều đình và lãi suất cũng cao nhất, thậm chí tới 20%. Sau chiến tranh, triều đình nợ Oppenheimer tổng cộng hơn 6 triệu Gulden. Đó là năm 1697. Triều đình Áo - Hung đẩy lui được cuộc xâm lăng của đế chế Osman, nhưng cái giá phải trả không chỉ là sự lệ thuộc về tài chính vào Oppenheimer, mà còn là sự hiện diện trở lại của người do thái.

Hoàng đế Leopold Đệ Nhất tìm mọi cách để phá vỡ vị thế độc quyền của Oppenheimer nhưng không thành công, kể cả tống giam Oppenheimer thêm 2 lần nữa. Trong phi vụ đầu cơ này, Oppenheimer đã thành công trong mọi con tính và cuộc đấu trí với Hoàng đế Leopold Đệ Nhất.

Nhưng cuộc trả thù của triều đình lại diễn ra sau khi Samuel Oppenheimer qua đời ngày 3/5/1703 ở Viên. Để tránh phải trả nợ, triều đình buộc gia đình Oppenheimer tuyên bố phá sản. Do Oppenheimer toàn sử dụng tiền của kẻ khác để phục vụ cho triều đình nên sự phá sản này gây nên khủng hoảng thực sự đối với nền tài chính của triều đình và ở các trung tâm tài chính khác, từ Frankfurt đến London, từ Paris đến Roma. Không nơi nào sẵn sàng cho triều đình vay mà chỉ sẵn sàng cho Oppenheimer vay tiền. Không có ai trong triều hiểu cặn kẽ, biết tường tận cung cách kinh doanh và bí quyết đầu cơ của Oppenheimer. Những người con trai của Oppenheimer lại được trọng dụng để cứu vãn nền tài chính, nhưng cuộc trả thù của triều đình đã làm gia đình Oppenheimer lụn bại mà phải bao nhiêu năm sau, mới gượng dậy nổi.

Samuel Oppenheimer đã chiến thắng trong phi vụ đầu cơ đổi đời này nhưng số phận riêng lại đen đủi, là người có công lớn mà rồi nhanh chóng bị quên lãng. Ngày nay, tại nghĩa trang Rossau ở Viên, tấm bia mộ đơn giản trên ngôi mộ của Oppenheimer không nói lên được gì về những chuyện xảy ra mấy trăm năm trước. Bi kịch chính ở chỗ ông là người do thái, lại sống ở thời và nơi người do thái bị bài xích.

(Theo Bắc Hà // Báo Doanh nhân)