Bồi thường “lãi mất hưởng”

E-mail | Bản in | Lưu xem sau

Máy nén khí - mặt hàng liên quan đến tranh chấp hợp đồng trong bài (ảnh có tính minh họa)

Khi một bên vi phạm cơ bản hợp đồng khiến cho hợp đồng bị hủy, bên bị vi phạm có quyền đòi bồi thường thiệt hại. Trong các khoản thiệt hại đòi bồi thường, lãi mất hưởng là khoản thường gây tranh cãi. Trên thực tế, việc chứng minh lãi mất hưởng một cách hợp lý là điều không dễ dàng.

Tranh chấp giữa Cty Delchi Carrier, S.p.A. (Italia) và Cty Rotorex Corp (Mỹ). Delchi đặt mua máy nén khí từ Rorotex để sản xuất máy điều hòa không khí. Rorotex cung ứng máy nén khí không phù hợp. Delchi hủy hợp đồng và đòi bồi thường lãi mất hưởng do không cung ứng đủ máy điều hòa cho thị trường vì vậy hai bên tranh cãi về số tiền bồi thường. Tranh chấp được xét xử ở Tòa án liên bang Mỹ tại New York, bản án ngày 14/7/1994.

Diễn biến tranh chấp

Rotorex và Delchi ký hợp đồng mua bán máy nén khí. Những máy này sẽ được Delchi sử dụng để sản xuất máy điều hòa không khí hiệu Ariele. Trước khi thực hiện hợp đồng, người bán Rotorex đã gửi cho người mua Delchi một máy nén mẫu kèm theo một bản thông số kỹ thuật.

Rotorex đã giao hàng và Delchi đã thanh toán cho lô hàng này bằng thư tín dụng. Tuy vậy, sau đó, Delchi phát hiện ra rằng lô hàng không phù hợp: 93% máy nén khí có khả năng làm lạnh thấp hơn và tiêu thụ năng lượng nhiều hơn so với mẫu và so với thông số kỹ thuật. Sau những nỗ lực không thành công của Rotorex để khắc phục các lỗi kỹ thuật này, Delchi yêu cầu Rotorex cung ứng máy nén khí mới phù hợp với quy cách phẩm chất quy định. Rotorex từ chối. Delchi tuyên bố hủy hợp đồng và đòi Rotolex bồi thường thiệt hại, trong đó có lãi mất hưởng. Rotolex không bồi thường, Delchi đã kiện Rotolex ra tòa án Mỹ dựa trên quy định của Công ước Viên 1980 về hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế.

Delchi đòi khoản lãi mất hưởng do nguyên nhân trực tiếp từ vi phạm của bị đơn, bao gồm những khoản như sau: 421.187.095 Lia mất do không cung ứng được 2.395 sản phẩm Ariele cho các Cty chi nhánh khắp Châu Âu. 31.310.200 Lia mất do không giao 100 sản phẩm Ariele cho Cty White – Westinghouse - Đức. 266.057.772 Lia mất đi do không có 604 sản phẩm Ariele nhãn hiệu Delchi để giao ở Italia; và 280.319.840 Lia mất do không có được 653 sản phẩm Ariele nhãn hiệu White – Westinghouse để giao ở Italia; tổng cộng 546.377.612 Lia lợi nhuận mất hưởng ở Italia.

Quyết định của tòa án

Về luật áp dụng, Tòa tuyên bố rằng Công ước Viên năm 1980 về hợp đồng mua bán hàng (CISG) sẽ được áp dụng để giải quyết tranh chấp vì Italia và Mỹ là thành viên của công ước này.

Trước hết, tòa án xét hành động huỷ hợp đồng trong trường hợp này có hợp lý không. Ở đây, máy nén khí không phù hợp với quy cách do công suất làm mát thấp và tiêu thụ nhiều năng lượng. Mà công suất làm mát và khả năng tiêu thụ năng lượng là những yếu tố cơ bản tạo nên giá trị của một chiếc máy nén khí. Vi phạm này khiến cho người mua không thực hiện được mục đích của mình là sản xuất ra những chiếc điều hoà đạt tiêu chuẩn, tiêu thụ được trên thị trường. Do đó nó được coi là một vi phạm cơ bản theo điều 25 CISG. Delchi vì thế có quyền hủy hợp đồng (điều 49 CISG).

Về khoản lãi mất hưởng mà Delchi yêu cầu bồi thường, tòa án nhận định: theo điều 74 Công ước Viên 1980, Delchi được quyền đòi lãi mất hưởng do vi phạm hợp đồng của Rotorex; tuy vậy bên bị vi phạm phải cung ứng đủ bằng chứng để chứng minh thiệt hại hợp lý. Tòa xem xét từng khoản mà Delchi yêu cầu bồi thường như sau:

Khoản 1: Chi phí sản xuất 1 đơn vị Ariele với máy nén Rotorex là 478.783 Lia. Giá bán đơn vị trung bình của Delchi cho các Cty chi nhánh ở các nước Châu Âu ngoài Italia là 654.644 Lia. Delchi không phải trả hoa hồng. Vì vậy, Delchi đã mong đợi lợi nhuận bán hàng cho một đơn vị Ariele cho các Cty chi nhánh Châu Âu là 175.861 Lia (654.644 Lia – 478.783 Lia). Do hành vi vi phạm hợp đồng của Rotorex mà Delchi đã không đáp ứng được hết 2.395 đơn vị từ các đơn đặt hàng của các chi nhánh Cty khắp Châu Âu, có chi tiết các đơn đặt hàng là minh chứng. 421.197.095 lia là lợi nhuận mất hưởng. Tòa án cho rằng cách tính toán và chứng minh khoản thiệt hại này là hợp lý.

Khoản 2: Giá bán đơn vị trung bình của Delchi cho chi nhánh ở Đức – White – Westinghouse là 799.876 Lia. Delchi đã trả tiền bản quyền 7991 Lia cho mỗi sản phẩm cho White – Westinghouse. Vì vậy, Delchi mong đợi lợi nhuận trên mỗi sản phẩm Ariele từ White – Westinghouse là 313.102 Lia. Delchi có đưa ra bằng chứng là đơn đặt hàng 500 đơn vị của White – Westinghourse, trong số đó chỉ có 250 đơn vị được cung ứng. Tuy vậy, Delchi chỉ đòi được 31.310.200 Lia là lợi nhuận mà Delchi mất hưởng do không giao 100 sản phẩm. Khoản 3: Các đại lý của Italia đã xác nhận rằng họ sẽ đặt thêm sản phẩm Ariele nếu như bên Delchi có thể cung ứng thêm. Số lượng sản phẩm Ariele có thể được đặt thêm đã được ghi trong bản tổng hợp các đơn đặt hàng dự kiến của Delchi; nhưng theo tòa án, bản này không có giá trị pháp lý, mang tính chất suy đoán. Vì vậy, tòa án đã bác bỏ khoản lợi mất hưởng tại Italia do Delchi đã không cung ứng được những chứng từ liên quan đến số lượng hàng bán bị bỏ lỡ ở Italia do lỗi trực tiếp vi phạm hợp đồng của bên Rotorex.

Bài học kinh nghiệm

Để đòi lãi mất hưởng, bên bị vi phạm phải cung cấp đủ bằng chứng để chứng minh khoản lãi mất hưởng là hợp lý và phát sinh trực tiếp từ hành vi vi phạm của bên kia. Việc chứng minh là không dễ dàng do bên bị vi phạm phải chứng minh những khoản thu nhập mà trên thực tế mình đã không có được. Thông thường, những đơn đặt hàng chính thức, hay các hợp đồng đã ký với khách hàng được coi là những bằng chứng hợp lý. Những khoản lãi mang tính chất suy đoán mà không được chứng minh sẽ bị từ chối bồi thường.

TS Nguyễn Minh Hằng - Trường ĐH Ngoại Thương

(Theo Diễn đàn doanh nghiệp)