Nguyên nhân thất bại của các công ty kiểm toán Mỹ (2)

E-mail | Bản in | Lưu xem sau

4. Thiếu tính thận trọng.

Khi tiến hành các thủ tục kiểm toán, CPA thường bộc lộ nhược điểm của họ là thiếu tính thận trọng và tính hoài nghi nghiệp vụ cần thiết, và do đó thường tin vào lời giải thích của các vị lãnh đạo quản lý công ty. Trong báo cáo kiểm toán từ năm 1991 đến 2001 do công ty kiểm toán Arthur Andersen cung cấp, ASEC và tòa án đã chỉ ra rằng công ty Arthur Andersen đã coi WorldCom Inc. là khách hàng có mức rủi ro cao nhất. Mặc dù Arthur Andersen cũng đa nhận ra rằng có nguy cơ rủi ro rất cao trong báo cáo tài chính kế toán tại WorldCom Inc.

Bảng 1: Đánh giá mức độ rủi ro của WorldCom Inc.
 

Tuy nhiên, Arthur Andersen đẫ không có đủ sự thận trọng tối ưu và thái độ hoài nghi cần thiết.

5. Trình độ kiểm toán không cao

Kiểm toán là một quá trình đòi hỏi sự đánh giá chuyên nghiệp. Sự đánh giá chuyên nghiệp phụ thuộc vào kinh nghiệm làm việc phong phú. Nếu kiểm toán được coi là một dây chuyền sản xuất, thì sẽ được chia ra rất nhiều công đoạn. Những kiểm toán viên mới được đào tạo hạn chế và thiếu kinh nghiệm làm việc sẽ kiểm toán những báo cáo tài chính của công ty đã được niêm yết. Nếu việc kiểm soát chất lượng kiểm toán không hiệu quả thì kết quả kiểm toán chất lượng sẽ không cao. Để ngăn ngừa những rủi ro, các công ty kế toán thường xếp các kiểm toán viên chất lượng cao vào các DN kinh doanh không được cấp giấy phép trong khi những kiểm toán viên chất lượng thấp kiểm toán các báo cáo tài chính. Nhưng tại sao lỗi lại xảy ra với các kiểm toán viên ở công ty Arthur Andersen? Lời giải thích là Arthur Andersen (AA) có thể đã cử các kiểm toán viên không có kinh nghiệm kiểm toán hoặc cả tin vào kết quả báo cáo và kiểm toán của các công ty, trong khi những kiểm toán viên giỏi không trực tiếp dính vao quá trình kiểm toán. Sau vụ tập đoàn Enron sụp đổ, tổng biên tập của tạp chí tài chính Bowman Accounting report đã nghiên cứu quá trình kiện cáp liên quan đến CPA và chỉ ra rằng tổng doanh thu của công ty kiểm toán Arthur Andersen có được từ dịch vụ tư vấn.

Các kiểm toán viên giàu kinh nghiệm và thu nhập cao mải mê mở rộng dịch vụ tư vấn trong khi những người trẻ ít kinh nghiệm và thu nhập thấp thì chủ yếu làm kiểm toán. Điều này giải thích một hiện tượng: một công ty lớn luân chuyển hàng từ nhà kho này sang nhà kho khác, các CPA trẻ thường kiểm kê cùng một loại hàng hóa nhưng lại ở hai địa điểm khác nhau mà không hề biết. Ví dụ này cho thấy những thất bại trong kiểm toán thường bắt nguồn từ các kiểm toán viên thiếu kinh nghiệm.

6. Rắc rối trong hình mẫu kiểm soát.

Sự kiểm soát nghề CPA bao gồm 3 hình mẫu: tự kiểm soát, chính phủ kiểm soát và kiểm soát độc lập. Các hình mẫu khác nhau thì có ảnh hưởng khác nhau. Sự độc lập của hình thức tự kiểm soát là thấp nhất, ngược với kiểm soát độc lập. Sau khi được thành lập, AICP hoạt động chức năng kép, không chỉ bảo vệ quyền hợp pháp của CPA và còn kiểm soát hành động của CPA. CPA của Mỹ thuộc hình thức tự kiểm soát. Nhưng thất bại của công ty kiểm toán Arthur Andersen khiến công chúng phải kiểm tra lại hệ thống kiểm soát nghề CPA của Mỹ. Hình thức tự kiểm soát đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện nghề CPA của Mỹ. Tuy nhiên, trong quá trình tự kiểm soát, khi lợi ích nghề nghiệp và các lợi ích khác không được xác định, CPA có thể bảo vệ được lợi ích nghề nghiệp nhưng lại xung đột với các quan hệ lợi ích khác, bao gồm hệ thống kiểm tra chéo chuyên nghiệp trong nghề CPA.

7. Mục tiêu của hệ thống khuyến khích.

Hệ thống khuyến khích của các công ty kế toán sẽ thưởng cho các kiểm toán viên thu được nhiều phí trả cho việc kiểm toán, khiến các kiểm toán viên chủ yếu tập trung vào chi phí kiểm toán mà không chú ý đến chất lượng kiểm toán.

Trong số những scandals về kế toán gần đây ở Mỹ, những trường hợp liên quan tới công ty kiểm toán DTT rất ít. Điều này minh chứng hệ thống khuyến khích của DTT hoạt động hiệu quả. Cách thiết kế hệ thống thưởng tránh xung đột lợi ích càng nhiều càng tốt. Sự hoàn thành của các kiểm toán viên không dựa vào số chi phí mà họ thu về. Các kiểm toán viên cũng không được thưởng cho việc mở rộng các hoạt động tư vấn. Lợi nhuận tư vấn của DTT tách biệt khỏi hệ thống kiểm toán. Nhà lãnh đạo của DTT khuyến khích các kiểm toán viên bỏ các hợp đồng kế toán đáng nghi ngờ. Ông nói: “Nếu một kiểm toán viên quyết định không làm cho một khách hàng nữa, bởi khách hàng này muốn làm những gì chúng tôi không muốn dính líu, anh ta phải được khen thưởng chứ không phải bị mắng”. Rõ ràng là hệ thống khuyến khích và cách quản lý không cần phải tuân theo yêu cầu vô lý của khách hàng đóng vai trò quan trọng giúp CPA nói “Không” với những người biển thủ.

Một số biện pháp giải quyết

1. Lựa chọn và thiết lập hệ thống các quy tắc kế toán chính xác.

Gần đây, quá trình cải cách hệ thống kiểm toán đã được triển khai sâu rộng và hiệu quả, các quy tắc kiểm toán đã được thiết lập và ban hành như hệ thống kế toán liên kết và tiêu chuẩn kiểm toán cụ thể. Những cải cách gắn liền với sự khác biệt của kế toán trong nước và kế toán nước ngoài.

2. Xây dựng hiệu quả hệ thống khuyến khích.

Với sự cạnh tranh gay gắt trên thị trường, các công ty kế toán phải được thiết lập nhiều hơn nữa. Hệ thống khuyến khích, khoản thu từ chi phí kiểm toán và chất lượng kiểm toán có quan hệ mật thiết. Hệ thống khuyến khích giúp ngăn chặn không chỉ những hoạt động bất hợp pháp mà còn ngăn chiến lược kiểm toán đánh giá thấp rủi ro. Hệ thống khuyến khích CPA không liên quan gì đến việc mở rộng thêm được các mối kiểm toán. Một trong số này là quy tắc thu tiền chuẩn của công ty kế toán. Quy tắc thu tiền ảnh hưởng bởi quy mô khách hàng, điều kiện tài chính và mức độ kiểm soát bên trong, nguồn cung và cầu của các công ty kế toán, những thiệt hại thấy trước. Việc thu phí kiểm toán dựa vào rất nhiều yếu tố không chỉ ở quy mô công ty. Những yếu tố khác thiết lập hiệu quả hệ thống khuyến khích, khích lệ CPA một cách hiệu quả.

3. Đảm bảo sự độc lập của kiểm toán

Sự độc lập là vấn đề cốt lõi của kiểm toán, cũng là nguồn gốc của sự phát triển nghề CPA. Một trong những lý do chính của sự thất bại trong kiểm toán là sự thiếu độc lập trong quá trình kiểm toán.

4. Tăng cường giám sát các công ty kế toán.

Nếu việc quản lý công ty và kiểm toán bên trong mỗi công ty là yếu tố đầu tiền đảm bảo thông tin trung thực và tin cậy của kế toán, kiểm toán độc lập là khâu cuối cùng để bảo vệ chống lại các lỗi kế toán và biển thủ. Nếu khâu cuối cùng sai lệch, các thông tin kế toán sẽ bị bóp méo, thị trường chứng khoán sẽ hỗn loạn và toàn bộ nền kinh tế cũng bị tác động. Do đó, công tác giám sát kiểm toán phải được tăng cường.

Chủ tịch tiền nhiệm của SEC Arthur Levitt viết: “Ai kiểm toán những kiểm toán viên?” đã phân tích sự quan trọng của giám sát chuyên nghiệp. Đầu tiên là thực hiện hệ thống kiểm toán luân phiên định kỳ. Thứ hai là tăng cường khả năng giám sát chuyện nghiệp của CPA/ Thứ ba là kiểm toán lại kết quả kiểm toán của CPA. Thứ tư là mở rộng trừng phạt những hành vi vi phạm của CPA.

5. Tăng cường đào tạo cho CPA

Tăng cường kiến thức cho CPA sẽ cải thiện trình độ và khả năng kinh doanh. CPA phải thành thạo các kỹ năng kế toán, các thủ thuật kiểm toán và tránh những lỗi trong kiểm toán và giảm sai sót trong kiểm toán.

Nam Ngọc biên dịch (Tạp chí Nghiên cứu KHKT) - tapchiketoan