Căn đúng luật hay du di?

E-mail | Bản in | Lưu xem sau

Minh họa: Khều.

Theo quy định, dự án đầu tư nếu quá thời hạn cho phép mà chậm hoặc không triển khai thì sẽ bị thu hồi. Trong khi đó, việc chậm tiến độ hoặc không triển khai được có thể do nhiều nguyên nhân, kể cả những nguyên nhân khách quan. Xử lý ra sao trước thực tế này?

Chậm do khủng hoảng kinh tế

Công ty cổ phần Đất Sạch Bến Tre vừa có đơn khiếu nại liên quan đến việc một dự án triển khai tại cụm công nghiệp An Hiệp, Bến Tre bị UBND tỉnh này ra quyết định thu hồi.

Theo đơn khiếu nại, Công ty Đất Sạch Bến Tre được UBND tỉnh Bến Tre cấp giấy chứng nhận đầu tư vào ngày 29-1-2007 và không lâu sau đó, ngày 6-2-2007 được giao đất để triển khai dự án tại cụm công nghiệp An Hiệp. Công ty đăng ký thực hiện dự án và đi vào hoạt động giai đoạn 1 vào ngày 30-11-2007.

Tuy nhiên, trong khi công ty đang xúc tiến các công việc cần thiết cho việc triển khai dự án như lập bản vẽ thiết kế công trình, đấu thầu xây dựng... thì xảy ra cuộc khủng hoảng tài chính thế giới và suy giảm kinh tế trong nước. Giá vật tư đột ngột tăng cao (xi măng tăng 30%, sắt thép tăng từ 50-80%...) làm đảo lộn dự toán, cân đối tài chính, kế hoạch, chiến lược... của công ty. Nhà thầu xây dựng xin bỏ cuộc, lãi vay ngân hàng tăng vùn vụt.

Trước tình hình trên, Công ty Đất Sạch Bến Tre có đơn kiến nghị và được UBND tỉnh Bến Tre chấp thuận cho gia hạn thời gian triển khai dự án đến ngày 30-6-2009.

Thế nhưng, theo trình bày của bà Võ Thị Minh Nguyệt, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Đất Sạch Bến Tre, trong lúc công ty đang tập trung tháo gỡ khó khăn và từng bước triển khai một số hạng mục của dự án (xây dựng 1.000 mét vuông nhà xưởng, mua máy móc thiết bị...) thì ngày 2-6-2009, tức sớm hơn 28 ngày so với thời gian được gia hạn, UBND tỉnh Bến Tre đã bất ngờ ra quyết định thu hồi giấy chứng nhận đầu tư của công ty.

Lý do được tỉnh đưa ra tại quyết định trên là: “Xét thấy đến 30-6-2009, công ty vẫn không thực hiện đúng cam kết, triển khai thực hiện dự án không đúng tiến độ... do khả năng tài chính công ty không đảm bảo hoàn thành dự án”.

Trong khi đó, bà Nguyệt cho biết hiện nay đã xoay xở được nguồn vốn và công ty sẵn sàng chứng minh có đủ năng lực tài chính để hoàn thành dự án. Hơn nữa, sản phẩm đất sạch làm từ mụn dừa của công ty là một sản phẩm sáng tạo có ích cho nông nghiệp trong việc cải tạo đất, từng đạt nhiều giải thưởng như giải thưởng Sáng tạo kỹ thuật toàn quốc, Giải thưởng sản phẩm vì môi trường của Ngân hàng Thế giới...

“Nếu được tiếp tục triển khai, dự án của chúng tôi sẽ nhanh chóng đem lại hiệu quả. Trong khi một doanh nghiệp mới nào đó tiếp nhận vị trí đất của chúng tôi sẽ phải làm lại từ đầu”, bà Nguyệt bày tỏ.

Nên có sự chia sẻ?

Dự án của Công ty Đất Sạch Bến Tre chỉ là một trong nhiều trường hợp đang diễn ra tại các địa phương trên cả nước.

Ví dụ như gần đây, trong phiên họp giao ban của UBND TPHCM, Phó chủ tịch thường trực Nguyễn Thành Tài cũng đã giao cho Sở Kế hoạch và Đầu tư phối hợp với các sở, ngành liên quan rà soát tình hình thực hiện và đề xuất các biện pháp xử lý đối với các dự án chậm tiến độ.

Theo ông Nguyễn Gia Huy Chương, luật sư điều hành Công ty Luật P&P, khủng hoảng kinh tế thế giới kéo dài trong hai năm qua và hiện vẫn đang tiếp diễn đã tác động tới rất nhiều dự án đầu tư tại Việt Nam. Đặc biệt khó khăn về vốn đầu tư đã khiến cho hàng loạt dự án bị chậm tiến độ.

Trong khi đó, theo luật sư Chương, các quy định hiện hành về xử lý đối với các trường hợp chậm triển khai dự án lại có phần... “lạnh lùng”.

Theo đó, cứ hết thời hạn mà dự án không triển khai hoặc triển khai không đúng tiến độ thì bị thu hồi. Cụ thể như theo Luật Đất đai, thời hạn nói trên là từ 12 tháng (đối với trường hợp đất được giao, cho thuê không sử dụng) đến 24 tháng (đối với trường hợp chậm tiến độ triển khai), kể từ khi nhận bàn giao đất. Còn theo Luật Đầu tư, thời hạn quy định là 12 tháng kể từ ngày dự án được cấp giấy chứng nhận đầu tư.

Thực ra, không phải luật không có dự liệu đối với một số ngoại lệ. Khi thu hồi dự án, Luật Đầu tư đặt thêm điều kiện là nếu “không có lý do chính đáng (tức về việc chậm hoặc không triển khai dự án) thì bị thu hồi”. Nghị định 108/2006/NĐ-CP hướng dẫn Luật Đầu tư thì quy định “trừ trường hợp được gia hạn hoặc cho tạm ngừng hoặc giãn tiến độ thực hiện dự án theo quy định”.

Tuy nhiên, theo luật sư Chương, những quy định này rất chung chung, mơ hồ nên khó thực thi. Ví dụ, trường hợp chậm tiến độ do tác động của khủng hoảng kinh tế toàn cầu có được xem là “lý do chính đáng” hay không? Và nếu cho gia hạn hay giãn tiến độ thì thời gian gia hạn, giãn tối đa là bao lâu? Không rõ!

Hoặc một thực tế khá phổ biến là việc chậm tiến độ dự án một phần do lỗi từ phía cơ quan nhà nước như chậm giải quyết thủ tục, chậm xây dựng cơ sở hạ tầng, chậm triển khai quy hoạch... có được xem là “lý do chính đáng”?

Luật sư Chương dẫn chứng, chẳng hạn như một dự án phát triển khu dân cư ở phường Thạnh Lộc, quận 12. Dự án này do UBND quận 12 làm chủ đầu tư, chịu trách nhiệm xây dựng cơ sở hạ tầng (đường vào khu đất, hệ thống điện, xử lý nước...). Tuy nhiên, việc triển khai giải phóng mặt bằng bị đình trệ, dẫn đến các dự án thành phần không thể triển khai. Do không thể chờ đợi lâu hơn được nữa, một số chủ đầu tư dự án thành phần đã tiến hành chuyển nhượng vốn và dự án cho nhà đầu tư mới. Sở Tài nguyên - Môi trường và UBND quận 12 cho rằng dự án đã triển khai quá lâu nên đang xem xét việc thu hồi dự án này.

Với trường hợp của Công ty Đất Sạch Bến Tre, bà Võ Thị Minh Nguyệt cũng cho biết công ty có quyết định giao đất từ ngày 6-2-2007 nhưng đến tháng 12-2008 cụm công nghiệp An Hiệp mới làm xong đường đi và cho đến nay hệ thống xử lý chất thải vẫn chưa hoàn chỉnh.

Bà Nguyệt bức xúc: “Cơ sở hạ tầng chưa xong trong khi vẫn buộc nhà đầu tư triển khai đúng tiến độ là không công bằng và không phù hợp thực tế. Đường không có, cơ sở hạ tầng không có thì làm sao nhà đầu tư có thể triển khai?”.

Nên chăng khi thu hồi dự án, thời hạn triển khai dự án phải được tính kể từ ngày bên giao hoặc cho thuê đất hoàn thành cơ sở hạ tầng và các điều kiện cần thiết, thay vì tính từ ngày bàn giao đất hay từ ngày cấp giấy chứng nhận đầu tư, bà Nguyệt đặt vấn đề.

Luật sư Chương cũng đề nghị Chính phủ nên có những quy định bổ sung kịp thời, cụ thể trong việc xử lý đối với các dự án chậm triển khai, trong đó nên tính đến các trường hợp chậm do nguyên nhân khách quan như vừa nêu.

“Nhà đầu tư cần phải được Nhà nước chia sẻ, hỗ trợ khi gặp khó khăn. Nếu cứ áp dụng pháp luật một cách máy móc, lạnh lùng, vô tình Nhà nước đẩy doanh nghiệp đến chỗ khó khăn hơn, nhất là trong bối cảnh khủng hoảng kinh tế thế giới vẫn còn tiếp diễn như hiện nay”, luật sư Chương nói.