Bài học Toyota

E-mail | Bản in | Lưu xem sau

Như mọi người đều biết, Toyota đã thu hồi 8 triệu xe Lexus vì có vấn đề bàn đạp phanh. Sau đó hãng này lại thu hồi liên tiếp xe Prius, xe Tacoma và đang bấm bụng xem có nên thu hồi xe Corolla hay không. Cùng một lúc hay vài ngày sau, Honda, Volkswagen, Peugeot Citroen PSA và Hyundai tuyên bố thu hồi một số xe họ đã sản xuất. Những hãng này đâu phải là những xí nghiệp nhỏ quen làm ăn luộm thuộm. Toyota là hãng ô tô lớn nhất thế giới, Honda lớn thứ hai ở Nhật, Volkswagen hạng nhất ở châu Âu... Lượng xe bị thu hồi cũng đâu phải là nhỏ. Tính từ mùa thu năm ngoái, hơn 10 triệu xe trên thế giới đã bị thu hồi.

Chuyện gì đã xảy ra?

Một sản phẩm tiêu dùng bị thu hồi là tình huống thường xảy ra. Theo Ủy ban An toàn sản phẩm tiêu dùng (CPSC), đồ chơi trẻ em có nhiều đợt thu hồi nhất (36% số đợt) do hầu hết sản phẩm loại này nhập từ Trung Quốc. Ô tô chỉ có 6% số đợt thu hồi. Mỗi năm có chừng một chục đợt thu hồi ô tô, chủ yếu là những xe Mỹ (xem bảng). Chỉ có năm nay mới có một hãng Nhật bị xếp vào danh sách mười hãng phải thu hồi nhiều xe nhất.

Cho tới gần đây, chất lượng của xe Toyota chưa bị phát hiện vấn đề gì vì tiêu chuẩn chất lượng của ngành ô tô thế giới ở phạm vi một phần triệu (ppm), nghĩa là chấp nhận một vài khuyết tật cho một triệu đơn vị được sản xuất. Với tiêu chuẩn đó thì có thể nói là “không có khuyết tật” (zero defect).

Nhưng, nếu phát hiện một thành phần có khuyết tật dù rất nhỏ hay rất hiếm thì người ta không giấu nhẹm cho qua.

Theo quy định của tiêu chuẩn ISO/TS 16949 (một tiêu chuẩn hệ thống chất lượng của ngành ô tô), khi một thành phần có vấn đề thì người ta rà soát lại Quy trình phân tích vì sao có sự cố và ảnh hưởng ra sao (FMEA) liên quan đến thành phần đó và những thành phần tương tự để xem lại tất cả các thành phần có chứa rủi ro tiềm tàng hay không.

Nếu có thì người ta sửa lại bản “Chương trình giám sát” (Supervising Plan) của những bộ phận đó để sau này sẽ không sinh ra tình trạng dị thường với độ nguy kịch RPN (Risk Priority Number, Hạng ưu tiên rủi ro) quá cao.

Khi rà lại một FMEA thì có khả năng khám phá ra những sai sót mà trước kia không nhận thấy hay có độ nguy kịch RPN bị đánh giá thấp. Từ vấn đề bàn đạp phanh của xe Lexus, các kỹ sư Toyota đã rà lại FMEA các bàn đạp phanh và những bàn đạp khác của tất cả những kiểu xe đang được sản xuất. Nhân đó, họ đã khám phá ra một số sai sót trên những thành phần không phải là bàn đạp của một số kiểu xe không phải là kiểu Lexus.

Áp dụng trình tự đó một cách có hệ thống, sau khi thu hồi ngoài 8 triệu xe Lexus, kiểu xe sang trọng nhất, Toyota đã phải thu hồi thêm 440.000 xe Prius, kiểu xe lai động cơ máy nổ và động cơ điện đang thống lĩnh thị trường, 10.000 xe Tacoma 4RM, kiểu xe pick up ưa chuộng nhất ở Bắc Mỹ. Theo bản tin của Reuters, Toyota đang điều tra xem trục bánh lái của xe Corolla có vấn đề gì không.

Thấy Toyota có vấn đề chất lượng, các hãng ô tô khác cũng rà lại những FMEA của họ. Kết quả là, cùng một lúc hay vài ngày sau khi sự cố xe Lexus được công bố trên các phương tiện thông tin thì Honda thu hồi 438.000 xe, Volkswagen thu hồi 20.000 xe sản xuất ở Mexico và 200.000 xe sản xuất ở Brazil, Peugeot Citroen PSA 97.000 xe, Hyundai 47.000 xe. Không ai có thể lường được các hãng này sẽ còn thu hồi thêm bao nhiêu xe và sẽ có thêm hãng nào khác phải thu hồi xe nữa không.

Những chính sách quản lý chất lượng hiện hành còn giá trị gì nữa?

Hàng trăm tai nạn, trong đó có hơn 40 trường hợp tử vong là một thảm họa. Số tai nạn lớn như vậy xảy ra trong một năm vượt xa chỉ tiêu bỏ qua một vài khuyết tật cho mỗi triệu xe đã được sản xuất. Số lượng xe bị thu hồi từ cuối năm ngoái cho tới nay rất ấn tượng.

Số lượng xe bị thu hồi lớn như kể trên là do trình tự ngăn ngừa rủi ro của ngành ô tô và chứng tỏ tính hữu hiệu của trình tự xử lý tình trạng dị thường của các hãng sản xuất ô tô. Nếu trình tự quy định phải rà lại những FMEA như kể trên thì số lượng xe phải thu hồi sẽ rất lớn và tăng lũy tiến mỗi khi khám phá thêm một sai sót.

Năm 1958, Toyota sản xuất 78.860 xe ở Nhật và, năm 2008, sản xuất 8.547.000 xe trên bốn địa lục. Tăng trưởng trung bình trong nửa thế kỷ đó là 9,4% mỗi năm. Độ tăng trưởng này không tính đến gia tăng chất lượng và phẩm lượng của những xe do Toyota sản xuất. Tăng trưởng mạnh như vậy trong một thời gian dài như thế thì phải có một bí quyết nào đó.

Bí quyết đó mang tên là TPS (Toyota Production System, Chính sách sản xuất Toyota) mà Toyota gọi là “Toyota Way” (Đường lối Toyota). Đây là chính sách quản lý do Toyota thiết lập cho tất cả các chi nhánh và các xí nghiệp cung cấp gia công cho họ. TPS đã là nguồn gốc những thành quả nêu trên của Toyota.

Khi thấy Toyota thành công như vậy, những hãng khác cũng bắt chước. Những hãng đó thuộc ngành sản xuất ô tô và những ngành theo công nghệ sản xuất đại trà như điện tử, thiết bị gia dụng, thực phẩm, quân khí... Họ cũng đã đạt được kết quả xuất sắc. Vì không muốn thú nhận mình đã theo chính sách của đối thủ cạnh tranh nên những hãng khác gọi TPS là Lean Management (quản lý đúng mức).

Ô tô thương hiệu Toyota nổi tiếng là an toàn nhất, độ tín cậy và phẩm lượng cao nhất. Người ta mang xe Toyota đến xưởng bảo trì chỉ vì trong bản chỉ dẫn kỹ thuật có ghi phải mang xe đến kiểm tra định kỳ. Xe những hãng khác, nếu không bằng xe của Toyota, thì cũng không thua kém gì về chất lượng cũng như phẩm lượng. Nhưng Toyota thắng những hãng khác vì áp dụng chính sách TPS một cách triệt để nhất.

Chỉ có General Motors là vẫn tiếp tục chính sách quản lý với chỉ tiêu lợi nhuận tài chính do kỹ sư Sloan thiết lập khi ông làm tổng giám đốc cho hãng này vào thập niên 1930. Nhìn bảng ở trên thì sẽ thấy xe của General Motors bị thu hồi nhiều nhất. Từ hai chục năm nay, General Motors bắt đầu suy sụp. Năm ngoái, hãng suýt phá sản nếu không được sự giúp sức của Chính phủ Mỹ và bị Toyota chiếm ngôi hàng đầu về số lượng xe được sản xuất.

Nhiều hãng đối thủ tưởng rằng những đợt thu hồi liên tiếp này là khởi đầu của sự suy tàn của Toyota. Những hãng Chrysler và General Motors khuyến mãi đặc biệt hạ giá cho chủ nhân những xe Toyota muốn mua một xe mới thương hiệu của họ. Một quan chức ở Washington DC khuyên người Mỹ đừng mua xe Toyota nữa. Một số lý thuyết gia về quản lý công nghiệp bắt đầu phê bình chính sách TPS.

Năm nay chắc Toyota sẽ thiệt hại hàng chục tỉ đô la. Nhưng hãy còn sớm để có được một con số thực tế. Nói chung thì ít ai giám chỉ trích vì ai cũng muốn hay đang áp dụng chính sách TPS một cách công khai hay không. Nhiều người nghĩ rằng Toyota có khả năng sớm khắc phục những khó khăn hiện nay vì:

(a) vài chục tỉ đô la là chịu đựng được so với 210 tỉ đô la doanh số năm 2009;

(b) những sự cố chất lượng là cơ hội để quay vòng tròn Deming và cải thiện liên tục hiệu suất (xem thêm bài “Cơ sở lý thuyết của việc đảm bảo chất lượng” TBKTSG số ra ngày 22-12-2009).

Sau hai tháng thảo luận trên các diễn đàn điện tử chuyên về quản lý công nghiệp, chúng tôi đã nhất trí với các đồng nghiệp là:

(a) TPS vẫn là chính sách không thể bỏ qua được trong quy trình cải thiện liên tục những tổ chức dù là xí nghiệp hay cơ quan nhà nước;

(b) lãnh đạo và cán bộ nên tiếp tục nghiên cứu, học hỏi và áp dụng những công cụ của chính sách TPS để mau chóng đưa đất nước lên hàng cường quốc công nghiệp chứ không nên vì sự cố Toyota mà bỏ qua TPS.

(Theo Đặng Đình Cung // Thời báo kinh tế Sài Gòn)