Doanh nghiệp xã hội đang khát vốn

E-mail | Bản in | Lưu xem sau

Câu chuyện của Nguyễn Công Hùng là ví dụ tiêu biểu mà các doanh nghiệp xã hội đang gặp phải. Trao đổi với Doanh Nhân, nhiều doanh nghiệp xã hội cho biết, họ rất khó tiếp cận vốn vay ngân hàng vì một số lý do như: không có tài sản thế chấp, lãi suất cho vay của ngân hàng cao hơn nhiều so với khả năng sinh lời của các doanh nghiệp xã hội, thời gian hoàn vốn kéo dài hơn các dự án thông thường. Kết quả khảo sát mới đây nhất mà Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương phối hợp với Hội đồng Anh công bố cho thấy: hiện cấu trúc tài sản của doanh nghiệp xã hội có 20,3% là vốn tự có, 5,3% là vốn từ nhà tài trợ, 45,5% vốn từ lợi nhuận và 28,8% là vốn vay từ gia đình, bạn bè, ngân hàng.

Ông Lưu Minh Đức, chuyên viên nghiên cứu của Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương cho biết, hiện thị trường vốn cho doanh nghiệp xã hội tại Việt Nam vẫn chưa phát triển, thể hiện ở việc thiếu vốn và các hình thức, kênh cấp vốn phù hợp với doanh nghiệp xã hội phát triển ở các giai đoạn khác nhau. Hiện mới chỉ có 2 tổ chức phi chính phủ là Trung tâm Hỗ trợ sáng kiến phục vụ cộng đồng (CSIP) và Trung tâm Phát triển doanh nghiệp xã hội Tia Sáng là nơi có chương trình đầu tư vốn với giá trị khoảng 200.000 USD/năm. Nếu so với quy mô và nhu cầu để phát triển các doanh nghiệp xã hội thì đây là hạt cát trong sa mạc. Số vốn này mới chỉ mang tính chất tạo vốn hạt giống nhằm kích hoạt các ý tưởng và nâng cao năng lực, không đủ để đáp ứng cho nhu cầu phát triển kinh doanh của doanh nghiệp.

Tìm vốn ở đâu?

Theo đánh giá của nhóm khảo sát, hiện đầu tư xã hội (các quỹ đầu tư) đang được coi là nguồn tài chính phù hợp cho doanh nghiệp xã hội. Các quỹ đầu tư quốc tế bắt đầu tìm kiếm cơ hội đầu tư cho các doanh nghiệp xã hội tại Việt Nam trong một vài năm trở lại đây, nhưng hầu hết các nhà đầu tư này vẫn đang trong giai đoạn thăm dò thị hiếu thị trường hoặc thử nghiệm và chưa có một hoạt động đầu tư đáng kể nào được thực hiện cụ thể và trực tiếp với các doanh nghiệp xã hội. Năm 2010, Quỹ đầu tư thiện doanh LGT Ventures Philanthropies (LGT VP) đã vào Việt Nam khảo sát và tìm kiếm cơ hội đầu tư cho các doanh nghiệp xã hội tại Việt Nam với quy mô đầu tư từ 400.000 - 1 triệu USD. Tuy nhiên, sau hơn 1 năm tìm kiếm và khảo sát, tổ chức này không thể tìm được các đơn vị sẵn sàng đáp ứng ngay các khoản đầu tư của họ. Do đó quỹ này đã đưa ra chiến lược hoạt động mới tại 4 nước Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam, bằng việc khai thác chương trình "Thúc đẩy doanh nghiệp xã hội" với mục tiêu hỗ trợ cho các doanh nghiệp xã hội tiềm năng (ở giai đoạn thấp hơn), nâng cao năng lực xây dựng hồ sơ năng lực tổ chức để sẵn sàng cho việc kêu gọi và tiếp nhận các khoản đầu tư lớn hơn từ LGT VP và các nhà đầu tư xã hội khác trong khu vực.

TS Nguyễn Đình Cung, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương cho biết: ngoài vốn từ các quỹ đầu tư, các doanh nghiệp có thể tìm vốn từ các cơ quan chính phủ, các nhà tài trợ quốc tế, các doanh nghiệp hoạt động vì mục tiêu lợi nhuận (thông qua các chương trình trách nhiệm xã hội). Tuy nhiên, hiện nay những quy định pháp lý từ phía nhà nước để hỗ trợ cho các hoạt động đầu tư xã hội vẫn chưa có nên các nhà tài trợ thường phải đi qua các đơn vị trung gian. Điều này sẽ làm tăng chi phí và giảm hiệu quả đầu tư.

Câu hỏi đặt ra là: làm thế nào để các doanh nghiệp xã hội có thể kêu gọi được vốn đầu tư từ các nguồn lực xã hội? Theo ông Cung, ngoài thị trường vốn rộng lớn bên ngoài, nguồn vốn thiện nguyện trong nước vẫn còn đầy tiềm năng. Tuy nhiên, vấn đề quan trọng là năng lực của các doanh nghiệp xã hội trong nước hiện chưa đủ mạnh để tiếp nhận đầu tư từ các nhà đầu tư xã hội chuyên nghiệp. Khi các doanh nghiệp xã hội đã có năng lực và uy tín thực sự, được tổ chức bài bản, chuyên nghiệp, công khai minh bạch và chứng tỏ được hiệu quả xã hội trên thực tế thì họ sẽ có khả năng thu hút được lượng vốn tài trợ dồi dào. Theo ước tính của Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương, số tiền tài trợ trung bình hàng tháng trong năm 2011 của Dự án SympaMeals cung cấp phiếu ăn và khám bệnh miễn phí cho các bệnh nhân nghèo ở viện K là 130 triệu đồng/tháng. Quỹ từ thiện của Báo điện tử Dân Trí nhận trung bình 467 triệu đồng/tuần (từ tuần 3 tháng 12/2011 đến tuần 3 tháng 3/2012). Như vậy, cách làm, sự sáng tạo, tính minh bạch trong hoạt động của doanh nghiệp sẽ quyết định khả năng tiếp cận vốn của doanh nghiệp xã hội đó.

(Theo Nguyễn Ngọc // Doanh Nhân)