Vì sao các doanh nhân… mê tín?

Nhóm các nhà khoa học ở Trường Đại học Cologne đã tiến hành ba thử nghiệm với sự tham gia của 110 sinh viên. Họ nhận  thấy rằng có thể nâng kết quả các bài tập thử thách trí nhớ và phối hợp động tác lên 30% chỉ nhờ… một câu chúc thành công! Hoặc đơn giản là không tước đi lá bùa thiêng của sinh viên.

Trưởng nhóm nghiên cứu Barbara Stoberock tuyên bố: “Chúng tôi biết rằng mê tín đặc biệt phổ biến trong một số nghề. Có vận động viên tennis nổi tiếng suốt mùa giải không thay tất, có vận động viên bóng chuyền xuất sắc bao giờ cũng mặc đồ lót đặc biệt để lấy hên. Sinh viên cũng rất mê tín, đặc biệt trong các kỳ thi. Tất cả các trường hợp đó đều là do con người ta ở trong bối cảnh bất định và muốn tìm cách tác động tới nó. Chúng tôi quyết định làm rõ sự mê tín trên thực tế tác động tới kết quả (kiểm tra) ra sao và cơ chế tác động đó như thế nào”.

Hóa ra, tác động của lòng mê tín thực sự rất mạnh. Chỉ cần đưa cho một người quả bóng rổ với dòng chữ: “Đây là quả bóng hạnh phúc, ai cũng gặp may hết” và thế tỷ lệ bóng rơi vào rổ tăng lên 1/3 (so với trường hợp người ném bóng chỉ được lệnh: “Nhận lấy bóng này”). Khi một sinh viên làm bài kiểm tra sự khéo léo của bàn tay và được động viên: “Chúng tôi ủng hộ bạn” thì anh này làm nhanh hơn những người chỉ được nghe câu: “Hãy bắt đầu đi”. Trong các cuộc thử nghiệm các sinh viên được lựa chọn tình cờ và họ không phải là người quá mê tín.

Trong một thử nghiệm khác những người tham gia đều có trong mình một bùa chú nào đó. Người ta mượn lá bùa, lấy cớ là “để chụp ảnh”. Một nửa số sinh viên tham gia thử nghiệm được trả vật thiêng lại ngay, còn nửa khác thì không. Trong bài thi trí nhớ các sinh viên phải lật con bài và ghi nhớ vị trí của nó trên bàn chơi. Những người được trả lại bùa hoàn thành nhiệm vụ nhanh gấp đôi những người chưa được trả bùa. Nên lưu ý là sự chênh lệch này không liên quan đến tâm trạng của người tham gia thử nghiệm.

Vậy cơ chế mê tín hoạt động ra sao? Các cuộc thử nghiệm về sự tự đánh giá bản thân cho thấy rằng những người được chúc thành công và có lá bùa hộ mệnh tin tưởng về chiến thắng của mình hơn. Theo bà Stoberock, từ thời nguyên thủy tổ tiên chúng ta đã vấp phải tình trạng bất định và họ tìm cách nâng cao sự tự tin bằng cách mang bùa.

Họa sĩ, nhà văn Nga Andrei Bilzho là một người quan tâm đến vấn đề tâm lý. Ông bình luận về cuộc thử nghiệm của các nhà tâm lý Đức như sau: “Tôi không có bùa hộ mệnh, thỉnh thoảng cũng tìm cho mình một vật gì đó nhưng chưa đến mức thành bùa chú. Tôi khá thoải mái trong chuyện này và hiện nay nhờ trời vẫn ổn. Song tôi nhất trí rằng bùa chú có ích, cơ chế của nó đơn giản và chẳng có gì bí mật cả. Đó chỉ là cách bình thường để tập trung ý nghĩ và tự trấn an.

Trước một sự kiện quan trọng nào đó chúng ta  thường tự nhủ: “Mình đang bình tĩnh, đang bình tĩnh đây” hoặc: “Mình sẽ vượt tất cả mọi người”, “Mình sẽ bảo vệ thành công luận án”… Điều này không gắn chặt lắm với trình độ văn hóa của các chủ thể như chúng ta vẫn tưởng, cho dù người có trình độ văn hóa thấp thường phụ thuộc vào bùa chú hơn. Song trong cuộc sống vẫn tồn tại những người chỉ mê tín một chút và có những người mê tín nặng nề. Bùa chú đơn giản là giúp cho con người tập trung suy nghĩ.

Vài lần bạn gặp may khi có đồng mười xu trong túi và thế là bạn nghĩ rằng nó giúp được bạn. Và thế là bạn không muốn rời xa đồng xu. Điều này là bình thường nếu không vượt qua giới hạn nào đó, nếu một người không có quá nhiều bùa hộ mệnh, vượt quá thì đó là bệnh lý. Khi là bệnh lý thì con người bị phụ thuộc vào bùa chú, nào là đồng xu trong túi, bùa hộ mệnh trên cổ, cửa thì phải đóng đến ba lần, chìa khóa xoay bốn lần…

Như vậy là dù chẳng có sức mạnh siêu nhiên, huyền bí nào ở bùa chú nhưng niềm tin tưởng mạnh mẽ đã tạo ra sức mạnh tâm lý ở con người và trong một số trường hợp nhất định điều này mang lại thành công. Mặt khác, nếu một ai đó quá lệ thuộc vào bùa chú thì sự mê tín đã vượt ngưỡng và trở thành bệnh lý.