Các trang web hỏi – đáp và tham vọng Wiki

E-mail | Bản in | Lưu xem sau

Tại sao bầu trời lại màu xanh? Làm sạch một chiếc áo bị ố như thế nào? Tại sao pho mát bị chảy? Trước đây người ta vẫn thường tìm câu trả lời ở các cuốn bách khoa toàn thư và sách tham khảo. Giờ đây, chúng ta có xu hướng tìm câu trả lời cho những câu hỏi như thế trên mạng Internet và hai website hàng đầu chuyên trả lời các câu hỏi đã nhờ thế mà gia tăng lượng độc giả nhanh chóng.

Tuy nhiên những câu trả lời trên mạng thường khiến người ta thất vọng, đặc biệt là trên hàng nghìn trang web xuất hiện ngay đầu danh sách kết quả của công cụ tìm kiếm Google. Những trang web này là những trang kém chất lượng trên Internet: Mô hình kinh doanh của họ là kiếm những khoản tiền chớp nhoáng từ việc bán quảng cáo và cung cấp những câu trả lời thô sơ nhất sẵn có – những câu trả lời không được kiểm duyệt do những người sử dụng khác cung cấp miễn phí.

Những trang web hỏi - đáp tồn tại phụ thuộc vào khả năng có được xếp ở những vị trí đầu tiên trong những kết quả tìm kiếm của Google hay không – một quy trình được biết đến dưới cái tên “đánh giá tích cực của công cụ tìm kiếm” (search engine optimization – SEO).

Công ty Answers nói rằng 90% số lượng người truy cập trang web của họ là thông qua Google. Nó quá phụ thuộc vào số lượng những người truy cập qua công cụ tìm kiếm nên khi Google thay đổi thuật toán tìm kiếm của mình tháng 7/2007, số lượng người truy cập vào trang web Answers.com đã giảm đi 28% và giá cổ phiếu của công ty rớt thẳng từ mức 13 USD xuống mức 7 USD.

Chuyên gia tư vấn SEO Jeremy Goodrich thậm chí đã cho chạy trang hỏi - đáp một cách bất hợp pháp như một cách để thể hiện khả năng SEO (khả năng được xếp thứ hạng cao khi được tìm kiếm) của mình. “Chúng tôi có thể chỉ rõ những gì chúng tôi đã làm với đội ngũ nhân viên bán thời gian và [nói với các khách hàng] rằng bạn có thể làm được điều này thậm chí còn tốt hơn”, ông Goodrich nói.

Tuy nhiên, nhiều trang hỏi - đáp có được câu trả lời đúng cho những câu hỏi thuộc loại đương nhiên đúng, nhưng những bộ phận ít được truy cập hơn của những trang web này đều có thể mắc đầy lỗi. Tiết lộ thêm rằng trang web của World Street Journal cũng có một mục hỏi – đáp.

Yahoo hỏi – đáp là trang web loại này phổ biến nhất với khoảng 31 triệu người truy cập trong tháng 11/2008. Tôi đã kiểm tra trang này bằng một câu hỏi về cách làm trắng một chiếc áo bị ố sau khi giặt chung với vải màu. Câu trả lời đầu tiên gợi ý về việc sử dụng chất tẩy trắng, sau đó là những gợi ý như là đổ thêm xà phòng khử dầu vào vết ố, chải sạch với nước xịt tóc, nước nóng và bàn chải đánh răng.

Để tìm câu trả đúng, tôi tới chỗ Tiến sĩ Giặt là (Dr. Laundry) của Công ty Clorox (tên thật của ông ấy là Harold Baker, nghiên cứu sinh cộng tác tại Clorox) để xin lời khuyên.

Tiến sĩ Giặt là nói rằng nước xịt tóc và xà phòng khử dầu hầu như không có công hiệu. “Đây không phải là vế dầu loang, đây là vết ố màu”, ông nói. “Bạn cần phải làm mất màu vết ố. Bạn dùng chất tẩy trắng phản ứng với chất ố màu và lấy đi màu của nó”.

Ông nói câu trả lời đầu tiên cũng đúng, nhưng đã bỏ quên mất phần kiểm tra mức độ tẩy trắng rất quan trọng, yếu tố quyết định việc sợi vải có thể chịu đựng được chất tẩy trắng không. Và sau đó nên nhúng chiếc áo vào chất tẩy trắng, và giặt trong dung dịch chất tẩy và nước nóng.

Vậy vấn đề trên Yahoo hỏi – đáp là bạn rất khó phân biệt đâu là câu trả lời đúng, đâu là câu trả lời sai, khi chúng hiện thị theo thứ tự được bình chọn nhiều nhất.

Tôi đã nhờ bố tôi, một tiến sĩ toán học, kiểm định những câu trả lời trên Yahoo hỏi – đáp về lĩnh vực toán học. Ông nhận thấy hầu hết các câu hỏi về toán đều có câu trả lời đúng – nhưng một nửa trong số các trường hợp được kiểm tra, các câu trả lời đúng đều trộn lẫn với những câu trả lời sai. “Bố sẽ không tin tưởng vào trang này để tìm ra câu trả lời đúng cho các vấn đề toán học đâu”, ông kết luận như vậy.

Yahoo thì tuyên bố họ không đánh giá giá trị hay chất lượng của những câu hỏi hay câu trả lời. “Vấn đề đó dành cho cộng đồng quyết định”, nữ phát ngôn viên của Yahoo Kryssa Guntrum nói  Những người sử dụng Yahoo sẽ tự đánh giá những câu trả lời theo thang điểm.

Wikipedia - một ví dụ tốt về các trang web hỏi - đáp chất lượng.

Tại Wiki hỏi – đáp của công ty Answers, trang web hỏi đáp thông dụng thứ hai với 16 triệu người truy cập trong tháng 11/2008, không có việc lọc những câu trả lời để tìm ra câu trả lời đúng. Định dạng wiki buộc những người sử dụng phải cùng quyết định một câu trả lời duy nhất cho một câu hỏi, điều này theo lí thuyết là sẽ dẫn đến những câu trả lời tốt hơn.

Nhưng định dạng wiki không phải lúc nào cũng xác nhận là câu trả lời đúng. Bất cứ lúc nào chủ đề cũng dễ bị đi chệch hướng bởi những phản hồi mang tính phá rối mà không phải không có những người sử dụng thích thú.

Bruce Smith, trưởng cán bộ chiến lược của công ty Answers cho biết: “Với mức tăng trưởng chúng tôi đã có trong năm qua, chủ nghĩa phá rối đã thực sự tăng lên với tốc độ mà chúng ta sẽ phải đấu tranh để đuổi kịp với nó”.

Wiki hỏi – đáp cho biết họ có khoảng 450 quản trị viên tình nguyện đang hàng ngày cố gắng lọc bỏ những “thông tin rác” và “tuần tra bọn phá rối”, theo lời ông Smith.

Đến nay, chưa một ai xây dựng được một cộng đồng hỏi - đáp chống phá rối hiệu quả hơn Wikipedia. “Chúng tôi cho rằng chúng ta hiện vẫn đang dừng ở chỗ mà Wikipedia đã trải qua vài năm trước đây”, ông Smith nói.

Chìa khóa dẫn đến thành công của Wikipedia là đội quân hàng ngàn tình nguyện viên rất chủ động giám sát trang web để loại bỏ những câu trả lời vi phạm các nguyên tắc. Giáo sư Trường kinh Doanh Harvard Andrew McAfee đã giao bài tập cho các sinh viên của mình là chỉnh sửa những bài viết trên Wikipedia. Những sinh viên đưa thông tin không chính xác hoặc những dữ kiện không có nguồn gốc thấy rằng những bài sửa của họ luôn trở lại trạng thái ban đầu chỉ trong vài phút.

Giáo sư McAfee cho rằng khả năng kiểm tra sự thật của Wikipedia là nhờ vào quy mô của nó. Wikipedia là một trong 10 tài sản web lớn nhất ở Mỹ, với 55 triệu người truy cập trong tháng 8/2008. “Bạn cần phải có một quy mô lớn tương đối trước khi bạn có thể hy vọng vào việc ngăn chặn được những phần tử gây rối thông tin”, giáo sư nói.

Hiện nay, hầu hết các trang web hỏi – đáp đều cần phải đi một chặng đường dài trước khi có thể cung cấp những website chất lượng kiểu như Wikipedia – và đó là điều mà người sử dụng Internet đáng được hưởng.

(Theo Minh Phương//Julia Angwin//TuanVN)