Để không thất bại như thuê giám đốc

E-mail | Bản in | Lưu xem sau

Minh họa: Khều.

Việc thí điểm thuê tổng giám đốc (CEO) tại doanh nghiệp nhà nước (DNNN) đã thất bại vì từ chủ trương đến thực tiễn là khoảng cách lớn. Nay Tổng công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn nhà nước (SCIC) lại đề xuất thí điểm thuê người đại diện vốn nhà nước tại các doanh nghiệp. Liệu có khả thi?

Thuê CEO đã bị dừng

Năm 2004, Chính phủ cho phép Vụ Đổi mới doanh nghiệp thuộc Văn phòng Chính phủ xây dựng đề án thí điểm thực hiện chế độ thuê tổng giám đốc cho DNNN. Đề án này được triển khai tại năm doanh nghiệp là Tổng công ty Công nghiệp tàu thủy (Vinashin), Tổng công ty Công nghiệp ô tô (Vinamotor), Công ty Vận tải đa phương thức, Công ty Vận tải thiết bị điện Việt Nam và Tổng công ty Thủy tinh và Gốm xây dựng (Viglacera).

Cùng thời điểm, Thủ tướng yêu cầu Bộ Nội vụ ban hành tiêu chuẩn và quy chế thi tuyển CEO để tạo hành lang pháp lý cho việc nhân rộng sau khi thí điểm thành công.

Tuy nhiên, chỉ có hai công ty trong số này có thuê CEO là Công ty Vận tải đa phương thức ở Đà Nẵng (nhưng không thi tuyển mà ký luôn hợp đồng với tổng giám đốc vừa đến tuổi nghỉ hưu) và Vinamotor (có tổ chức thi tuyển hai vòng với chín ứng cử viên và ký hợp đồng thuê CEO là lãnh đạo một công ty con trong Vinamotor).

Làm việc với vai trò CEO tại Vinamotor hơn một năm, ông Trần Quang Thành, Tổng giám đốc được thuê, đã nộp đơn xin nghỉ. Phía Vinamotor cũng không có ý định gia hạn bản hợp đồng này hay tìm thuê người khác mà quay về với cơ chế bổ nhiệm tổng giám đốc như trước khi thí điểm.

Như vậy, đề án thí điểm thuê CEO của Chính phủ đến nay đã xếp lại mà không có bất kỳ một bản tổng kết, rút kinh nghiệm nào được công khai. Vì sao đề án thí điểm này thất bại?

Lãnh đạo một bộ có doanh nghiệp trong danh sách thí điểm cho biết chuyện thuê CEO ở DNNN không tiến triển được không phải vì Nhà nước không có tiền trả lương mà vì những người được thuê không có “đất” làm việc do cơ chế ở DNNN.

Như trường hợp ra đi của ông Thành, giới thạo tin cho biết dù là Tổng giám đốc nhưng ông Thành không được quyền quyết định về nhân sự hay chịu trách nhiệm về phương án kinh doanh. Mọi việc đều do HĐQT quyết định và ông chỉ là người “chỉ đâu đánh đấy”.

Nguyên Thứ trưởng Bộ Công Thương Bùi Xuân Khu có nói: “Tôi ủng hộ trao quyền tự quyết cho tổng giám đốc bất kể người đó được Nhà nước bổ nhiệm hay HĐQT thuê về. Nhưng thực tế lại khác. Ở DNNN, tổng giám đốc tiếng là có toàn quyền xây dựng bộ máy giúp việc cho mình song việc bổ nhiệm các phó giám đốc hay cán bộ quản lý cấp phòng ban đều phải có ý kiến chấp thuận của đảng ủy trong doanh nghiệp. CEO làm thuê cho DNNN càng không tự quyết được việc này”.

Vì không có quyền quyết đinh về bộ máy hay phương án kinh doanh và qua bao nhiêu cơ chế chồng chéo khác nên CEO cũng không chịu trách nhiệm về chuyện lỗ, lãi ở doanh nghiệp. Việc thuê cho có đã phải dừng là điều tất yếu. Chưa nói đến việc khống chế quy định về lương, thưởng đối với lãnh đạo DNNN (không quá 40 triệu đồng nếu là người Việt Nam vào thời điểm đó) đã không khuyến khích được người tài đến với khu vực DNNN nếu thực sự chỉ trông vào thu nhập chính đáng.

Thuê người đại diện vốn sẽ khác?