Sức hấp dẫn của những ý tưởng táo bạo

E-mail | Bản in | Lưu xem sau

Việc trao giải thưởng cho những phát minh sáng chế mới ra đời đã có từ cách đây nhiều thế kỉ, nhưng Quỹ giải thưởng X (X Prize Foundation) do bang California, Mỹ khởi xướng mới chỉ được nhiều người biết đến và lớn mạnh từ năm 1996 khi lần đầu tiên trong lịch sử quỹ này công bố và trao một giải thưởng lớn lên tới 10 triệu USD cho chiếc phi thuyền tư nhân đầu tiên bay vào vũ trụ thành công.

Ngày nay, Hiệp hội X-Prixe đang ngày càng phát triển với những giải thưởng lên tới 30 triệu USD trao cho hàng loạt các giải pháp hữu ích hướng tới những thử thách to lớn trong hành trình khám phá vũ trụ, cũng như trong nhiều lĩnh vực đa dạng khác bao gồm: khoa học đời sống, năng lượng, môi trường, giáo giục, và tinh thần khởi nghiệp xã hội. Chúng tôi đã có một buổi nói chuyện với Chủ tịch kiêm CEO của Hiệp hội X-Prize, ngài Peter H. Diamandis, về mô hình giải thưởng này thể hiện vai trò của mình hiệu quả nhất trong những mảng nào và nó mang lại gì cho những công ty tham gia đóng góp cho quỹ.

Ngài Peter H. Diamandis - Chủ tịch kiêm CEO Hiệp hội X - Prize. Ảnh: edventure.com

- Liệu mô hình Giải thưởng X có còn tiếp tục phù hợp cho những thử thách vượt ra khỏi các chuyến phi thuyền thám hiểm vũ trụ cá nhân nữa không, đặc biệt khi sức hấp dẫn của những thử thách này đã giảm bớt?

Khi bạn nói sẽ trao 10 triệu USD cho những thành quả đạt được vì một mục tiêu hoàn toàn hiện hữu và đầy táo bạo, điều đó sẽ thu hút các tổ chức, những nhà bảo trợ từ khắp nơi trên thế giới, và họ sẵn sàng nhận lấy nhiều rủi ro, đôi khi họ còn đổ nhiều tiền vào những mục tiêu này hơn cả bản thân giải thưởng, bởi đơn giản họ làm điều đó không phải chỉ vì tiền.

Vậy thì điều gì là động lực khiến mạo hiểm như vậy? Không chỉ có cảm giác kích thích khi được khám phá một điều hoàn toàn mới lạ, hay danh tiếng nếu họ chiến thắng, mà còn là những lợi ích mang lại cho cả nhân loại. Tôi tin chắc rằng hình thức trao giải này vẫn sẽ tiếp tục hiệu quả với cả những thử thách kém phần hấp dẫn hơn, đặc biệt nếu mọi người đều nghĩ rằng những vấn đề thuộc các lĩnh vực khác cũng không kém phần quan trọng và thực sự khó giải quyết. Chúng ta không thiếu những vấn đề ở đủ các lĩnh vực khác của đời sống đang phải đối mặt như: giáo dục, nước sạch, và đói nghèo.

- Chúng ta biết rằng mô hình Giải thưởng X có thể được mở rộng về quy mô. Nhưng chuyện gì sẽ xảy ra nếu đặt một giả định là nó sẽ bị thu hẹp?

Hiện nay, chúng ta đang dần làm quen và khám phá một khái niệm hoàn toàn mới mang tên “MyXPrize”, một hình thức giúp các các nhân tự tạo ra nhiều giải thưởng ở cấp nhỏ hơn – dao động trong khoảng từ 10.000 USD tới 1 triệu USD – để khuyến khích việc tìm cách giải quyết các vấn đề trong phạm vi địa phương.

Tôi lấy ví dụ, chẳng hạn bạn đang quan tâm tới vấn đề ô nhiệm tại một hồ nước lân cận khu vực bạn sống. Bạn có thể cùng với một vài người bạn hoặc các doanh nghiệp trong vùng gây quỹ tiền mặt cho một giải thưởng, soạn thảo ra một danh sách các quy tắc, và công bố nó lên trang chủ của chúng tôi. Ngay khi thông báo đó xuất hiện trên trang web, các cá nhân và doanh nghiệp – những người có cùng mối quan tâm về cái hồ đó – hoàn toàn có thể sẽ đóng góp thêm vào quỹ quyên góp, và tất nhiên việc giải quyết vấn đề sẽ trở nên ngày càng cuốn hút và đơn giản hơn.

- Mô hình này sẽ góp phần giải quyết các vấn đề lớn và hỗn độn ra sao?

Vấn đề cốt yếu nằm ở chỗ phải vạch ra được một mục tiêu rõ ràng trong phạm vi vấn đề cần giải quyết và phải làm sao để mọi người thấy được những thử thách là táo bạo nhưng việc đạt được là hoàn toàn có thể. Chúng tôi đang xem xét việc hình thành một số Giải thưởng X trong lĩnh toán học và ngữ văn. Tưởng tượng xem điều gì sẽ xảy ra nếu chúng tôi trao 10 triệu USD cho bất kì nhóm nghiên cứu đầu tiên nào xây dựng thành công một chương trình giúp nâng trình độ đọc của các cô cậu bé lớp hai lên trình độ của các anh chị lớp bốn chỉ trong khoảng thời gian vẻn vẹn 6 tháng. Tôi nghĩ việc này rất khả thi.

Tuy nhiên, sẽ không có một thành quả nào ra đời nếu ai cũng lấy xuất phát điểm là từ khoản tiền thưởng. Tinh thần của Giải thưởng X là truyền cảm hứng, khuyến khích các cách tiếp cận xuất phát từ ý thức luôn luôn muốn đổi mới. Hãy nhớ lại SpaceShipOne, chiếc phi thuyền đã chiến thắng và giành giải Tàu vũ trụ tư nhân năm 1996. Đó hoàn toàn không phải là một chiếc tàu con thoi thu nhỏ. Về căn bản đó thực sự là một giải pháp thiết thực mang tính khác biệt lớn so với  những cái khác.  

- Giải thưởng X thu hút được rất nhiều các nhà bảo trợ là những doanh nghiệp lớn. Vậy đổi lại, họ thu được lợi ích gì?

Hai thứ. Trước hết là PR (Public Relation – Quan hệ công chúng). Giải thưởng Ansari X được trao cho SpaceShipOne, đồng thời cũng đã thu hút được rất nhiều người theo dõi qua các phương tiện truyền thông. Bảo trợ cho một Giải thưởng X chính là một cách thức hiệu quả giúp công ty quảng bá thương hiệu bằng cách đạt được một bước tiến quan trọng cùng với thương hiệu đó.

Khi trò chuyện với Larry Page và Sergey Brin (hai nhà sáng lập của Google) về việc tài trợ cho X-Prize, họ có nói với tôi rằng họ không muốn hình ảnh của Google chỉ xuất hiện trước công chúng trên đường đua tới cái đích phần thưởng. Họ còn muốn một cái gì đó thực sự kích thích sự chú ý của mọi người, truyền cảm hứng cho giáo dục và tạo ra các cách tiếp cận mới đối với khoa học. Và Giải thưởng Google Lunar X dành cho một thiết bị không người lái đổ bộ lên mặt trăng chính là kết quả của những trăn trở đó của Larry và Sergey.

Cũng tương tự như vậy, hãng bảo hiểm xe hơi mang tên Progressive Insurance sẽ trao giải thưởng cho bất kì ai tạo ra một thế hệ mới những chiếc xe hơi tiết kiệm nhiên liệu có khả năng sản xuất được và có thể chạy được hơn 100 dặm với một gallon nhiên liệu. Tất nhiên sau đó, Progressive sẽ thu được lợi ích lâu dài từ việc tận dụng dòng xe này ngay khi chiếc đầu tiên rời khỏi dây chuyền sản xuất.

- Vậy liệu có bất kì sự hấp dẫn nào khác không?

Có thể nói đó là lợi ích ròng cho xã hội. Hãy nghĩ về những thách thức toàn cầu đang diễn ra ngoài kia trong các lĩnh vực y tế, giáo dục, môi trường. Nếu những giải thưởng này giúp tìm ra các giải pháp, điều đó sẽ mang lại lợi ích cho tất cả mọi người. Những giải thưởng lớn dành cho các phát minh sáng chế có thể tác động tới lĩnh vực nghiên cứu của các sinh viên đại học, tới cách thức những cái đầu tư duy tốt nhất tìm ra phương pháp tiếp cận vấn đề, tới nơi mà các doanh nghiệp đang cân nhắc sẽ rót tiền R&D (Research and Development - Nghiên cứu và phát triển) của mình vào, tới chủ đề tranh luận tại các bữa tiệc, và tới những gì bọn trẻ của chúng ta tin là có thể xảy ra.

Chúng tôi đã nhận được tới 1200 lời đề nghị từ khắp nơi trên thế giới gửi về yêu cầu mẫu đăng kí cho tham gia tranh giải Google Lunar X. Có lẽ chỉ 5% trong số đó thành lập được các nhóm để cạnh tranh một cách nghiêm túc, tuy nhiên, ở Bangladesh và Nam Phi hay Brazil chúng tôi đã từng chứng kiến những những người ở đây mong ước đạt được giải thưởng ra sao. Ai là người không mong muốn được trở thành một phần trong đó?

(Theo Tuyết Lan//Gardiner Morse//TuanVN)